Vilan van de Loo is onderzoekster en schrijfster. Haar interesse gaat uit naar het oude koloniale Indië. Daar schrijft ze bij voorkeur haar boeken over. Ze is ook initiatiefnemer van De Indische Schrijfschool, waarmee ze mensen helpt hun verhaal op papier te zetten. Elke week verschijnt er een nieuwe column van haar hand.
Aanvankelijk leek het eenvoudige strafzaak te zijn: ex-njai vergiftigt Europeaan. Maar anno 1923 waren de koloniale tijden niet meer wat ze geweest waren. Het Europees prestige was kwetsbaar en moest rekening houden met de publieke opinie, ook en misschien vooral van Inheemse zijde. Deze strafzaak groeide uit tot een van de beroemdste processen in decennia. Had de Soendanese Anna werkelijk arsenicum gebruikt of niet?
Vooral de Preanger-bode volgde de zaak op de voet, een slepende procesgang was het die pas in 1924 tot een ontknoping kwam met een opvallende vrijspraak. Ik las de ontwikkeling in de berichten met fascinatie, want er kwamen nieuwe elementen bij, die de tijdgeest typeerden. Zo was daar het noemen van de eigen naam van Anna die Nji Anah bleek te heten. Vergelijkbaar maar toch: anders en eigen, het bewijs dat ze meer was dan het koloniale oog kon zien. Ook verschenen er met naam en toenaam getuigen uit haar wereld die serieus werden gehoord en verhoord. Het interessantste was de groei van de publieke druk: er was een toenemende aandacht vanuit de inheemse pers, en ook voormannen van de Sarekat Islam bezochten zittingsdagen.
En er was nog iets anders dat zijdelings ter sprake kwam. Nji Anah had na haar ontslag door de Europeaan Grutterink hem bewerkt, om zo weer zijn liefde en daarmee haar betrekking terug te winnen. Ze wist zelf het een en ander en raadpleegde ook een doekoen. Dit waren de middelen, volgens de Preanger-Bode:
Een fleschje met odeur en [sic] daarmede de sprei, der luierstoel en het tafellaken van haar mijnheer doen besprenkelen, verder moest een zwarte kip geslacht worden en de kop en pooten van dit dier onder de huisdeur begraven worden — Wij gaan verder — 7 uur ’s morgens dronk de heer G. het glas melk met de daarin gemengde warangan.
Warangan, dat is een vorm van arsenicum. Later schrijft de krant: “Als derde middel om de liefde op te wekken werd aangeraden een op bepaalde wijze bereid sirihblad, lepiet genaamd, uit te kauwen en het sap daarvan op het erf van mijnheer uit te spuwen.” Weer van die halve informatie: die ‘bepaalde wijze’, hoe dan? Daarvoor moet de doekoen instructies hebben gegeven die de Preanger-bode niet wist of niet wilde publiceren.
De strafzaak en het type publicaties erover typeerde de tijdgeest. De inheemse wereld kwam op in kracht en invloed en dat ondermijnde het oude koloniale gezag. De wending was er.
