Marcel van Doorn is vrijgevestigd therapeut, expert in psychotraumatologie en gespecialiseerd in interculturele opstellingen. Elke maand deelt hij zijn opgedane kennis en ervaringen met Meer Dan Babi Pangang. Deze keer schrijft hij over de witte man, blinde vlekken en koloniale macht.
Sinds de aankondiging en de uitzending van BOOS over The Voice of Holland staat de media vol met artikelen over grensoverschrijdend gedrag van voornamelijk witte mannen. Het ene schandaal volgt het andere op en ze buitelen over elkaar heen. Toch is dit grensoverschrijdend gedrag van witte mannen al eeuwen oud. Eerst binnen Europa zelf, waar de hoger geplaatste witte families andere lager geplaatste mensen beschouwden als bezit, als horigen, in feite mensen zonder basale grondrechten. Vorsten kregen hun macht van God en de Rooms Katholieke Kerk hun hoeder. Zie hier de basis van macht en trauma. En het was de kerk die schaamte op het trauma legde. De mens had het zelf uitgelokt, de mens zelf was schuldig, zie hier de sprookjes van ‘hel en verdoemenis’. Met dit gedachtengoed gingen de witte mannen ook nog eens grote delen van de wereld koloniseren, één groot letterlijk grensoverschrijdend gedrag, waarbij de witte Europese mens zich boven anders gekleurde mensen stelden tot op de dag van vandaag.
In de eerder genoemde documentaire gaf John de Mol een mooi voorbeeld van de witte man zijn ‘blinde vlek’. Hij wist van niks en desondanks had hij genoeg loketten geïnstalleerd, waar slachtoffers zich konden melden, allemaal binnen zijn eigen bedrijf waar hij als vorst regeert. De macht verkregen door God, ik bedoel rijkdom en voorspoed. Wat men echter vergeet in de media is hand in eigen boezem te steken. Tegelijk is dit kenmerkend gedrag van de witte Europese mens die geen verantwoording schuldig is behalve naar de Kerk en staat.
De collectieve blinde vlek van Nederland ligt in ons koloniaal verleden.
Daarnaast is het nog zichtbaar en te ervaren in veel sectoren dat mensen met een kleur anders behandeld, anders beoordeeld en soms uitgesloten worden voor bepaalde functies. En dit gebeurt vaak niet vanuit een kwade opzet, maar vanuit een collectief onbewust gedachtengoed en overtuigingen. En dat onbewuste op collectief en persoonlijk niveau wat een continue wisselwerking heeft op elkaar, noemen we dus een blinde vlek.
Door die blinde vlek was het heel goed mogelijk om alle oorlogsmisdaden die Nederland als koloniale macht pleegde niet voor vol aan te zien, maar het weg te zetten als uitzonderingen. Gedurende de ruim 300 jaar koloniale macht voerde Nederland zo’n 700 oorlogen, volgens Piet Hagen die er recent (2019) nog een boek over schreef. Het is niet te bevatten of te geloven dat men in politiek Nederland het niet zou weten. Dit wordt ook prachtig verteld in een zojuist gepubliceerd interview met historicus Fara Dabhoiwala in het NRC van 20 februari. “Het is jammer dat het Nederlandse onderzoek zich uitsluitend gericht heeft op de jaren van de dekolonisatie. Het imperiale project als geheel is een misdaad, niet alleen die paar jaar waarin de onafhankelijkheid werd tegengewerkt.”
Echter op de apenrots van de mensheid staat de witte man bovenop, in de ene hand een geweer en in de andere hand de bijbel. De gevolgen zijn duidelijk. Een witte man mag boos worden en oorlog voeren. Als een gekleurde man boos wordt, ziet de witte man dit als agressie en gaat zich verdedigen. Het verhaal is bekend bij de gekleurde mensen. Als zij een verhaal vertellen, wordt het niet gehoord of niet geloofd. Als gekleurde mensen opkomen voor hun rechten worden zij niet gehoord of weggezet. Een gekleurde vrouw wordt door de witte man als exotisch en erotisch ervaren, zij buigt mee. Terwijl een zwarte vrouw door hem twee keer wordt afgerekend als zij haar stem verheft. Zij is een vrouw én is seksueel agressief, het erotisch beeld van de witte man. Dit is de collectieve blinde vlek van de kolonialen en hun erven tot op de dag van vandaag.
Tegelijk dienen gekleurde mensen naar zichzelf te kijken en te bezien wat hun drijfveren zijn.
Hebben ze nog steeds de overtuiging dat ze beter moeten zijn dan de koloniaal? Wat is de reden dat een zwart mens gelijk moet hebben van een bruin mens of andersom? De gekleurde mensen discrimineren net zo. Mijn moeder kleurde diep donker bruin, wat ik prachtig vond, tegelijk werd ze juist daarop aangesproken. Zo eenzelfde situatie maakte ik zelf mee op mijn werk in het restaurant. Terug van drie weken zonvakantie en rondreizen in Tunesië was ik diep bruin geworden. Van gasten die zeer regelmatig kwamen kreeg ik opeens te horen ‘jeetje, wat ben je zwart geworden’. De man kleurde rood bij die opmerking ‘Mijn vrouw bedoelt het niet zo’. Waarop ik zei: ‘Jawel, dat bedoelt ze wel, alleen kent ze het verschil nog niet tussen donkerbruin en zwart.’ ‘Als dat zo is bied ik je mijn excuses aan, maar het is gewoon mooi om te zien dat je op vakantie bent geweest,’ sprak mevrouw die duidelijk zelf Indisch was, heel licht gekleurd.
Het zijn niet twee kampen. Het is gewoon de complexiteit van het kolonialisme waarin de Staat het spelletje ‘verdeel-en-heers’ uitstekend beheerste. Alle groepen werden tegen elkaar uitgespeeld. Het is geen schuldvraag tussen de groepen, al moeten we dat nog leren.
Het mooie van corona is dat door allerlei beperkingen mensen op zichzelf werden aangewezen. Dat er opeens meer tijd was voor bezinning tegelijk ook voor ontdekkingen in de papieren, in boeken en archieven die hun tot dan toe geheime documenten moesten openbaren.
Het spelletje van de Nederlandse politiek en Koningshuis is voorbij door deze openbaarheid. Daar ligt een taak om de volledige verantwoordelijkheid te nemen.
Pas kort heb ik de witte mens begrepen, dat hij feitelijk net zo getraumatiseerd is als ik, en met mij zo velen. Wat ik al langer begrijp is dat we met alleen maar praten niks oplossen, dat we met alleen maar bewegen er ook niet komen en dat werken alleen het ook niet is. We zullen zelf in contact moeten komen met ons lichaam en onze geest op allerlei manieren, waarbij we het oordelen op de manier waarop moeten laten. ‘Er zijn vele wegen naar Jakarta,’ zei mijn moeder.
