Ze is één van de vaste schrijvers van de Volkskeuken, de dagelijkse kookrubriek van de Volkskrant. Geregeld staan er van haar hand Aziatische gerechten maar het heeft even geduurd voordat ze die Aziatische kant wilde erkennnen. Pay-Uun Hiu werd in 1960 in Amsterdam geboren. Ze heeft een Chinese vader (uit Medan) en een Nederlandse moeder. Ze studeerde muziekwetenschap aan de Universiteit van Amsterdam en werkt sinds 1986 bij De Volkskrant. Eerst als muziekrecensent, nu vooral als eindredacteur en als auteur van de eerder genoemde kookrubriek. In 2008 publiceerde ze Oranje soep van Witte Wolk. Een culinaire zoektocht naar mijn Chinese achtergrond, maar ze schreef ook een boek over honderd Nederlandse componisten. Een gesprek met deze veelzijdige vrouw.
Jarenlang ontkent Pay-Uun Hiu voor zichzelf dat ze Chinese roots heeft. Ze wil net zo Nederlands zijn als haar vriendinnetjes. Dat ze dat typische Chinese ontembare haar van haar vader heeft wil ze niet zien. Bij de kapper kijkt ze naar blonde modellen en wijst dan een plaatje aan en zegt: ‘zo wil ik het graag hebben.’ Vragen over haar uiterlijk vindt ze uiterst vervelend. Of opmerkingen.
Pay-Uun: “Vooral op straat kreeg ik allerlei leuk bedoelde opmerkingen naar mijn hoofd. Dan had ik haast en liep ik in sneltreinvaart naar de tram of zo en dan zei iemand: “Die wil zeker terug naar haar eigen land.”’
De opa van Pay-Uun komt als jonge knaap vanuit China naar Indonesië en vestigt zich in Medan op Sumatra. Daar bouwt hij een goedlopende apotheek op. Pay-Uun: “Later kwam ik erachter dat mijn Nederlandse opa ook nog even in Medan heeft gewoond in zijn jonge jaren. Het zou zomaar kunnen dat hij in de apotheek van mijn Chinese opa een aspirientje heeft gekocht. Ik heb mijn Chinese opa één keer ontmoet toen hij ons in Nederland bezocht, maar dat kan ik me nauwelijks herinneren. Ook mijn vader verliet op jonge leeftijd zijn moederland. Op zijn zeventiende kreeg hij een enkeltje met het vliegtuig naar Nederland om hier zijn grote droom waar te maken: een opleiding aan het conservatorium.
Mijn vader was gek op westerse muziek en kon heel goed viool spelen. De viool was zijn vluchtplan om weg te komen uit Indonesië.
Hij ging aan het conservatorium studeren, ontmoette mijn Nederlandse moeder en die raakte per ongeluk, maar niet ongewenst, zwanger. Mijn moeder komt uit een strenggelovig gezin dus die waren niet blij toen ze het nieuws hoorden. Ze trouwden en een paar jaar later kwam mijn zusje. Toen ik twaalf was gingen mijn ouders scheiden.
Mijn vader sprak weinig over zijn Chinese roots. Het was mijn moeder die vond dat hij zijn dochters Chinese namen moest geven. Ik werd ‘Witte Wolk’ en mijn zusje ‘Rustige Wolk’. Mijn naam zou je volgens de pinyin-spelling als Bai Yun moeten schrijven, maar mijn vader had helemaal niet geleerd hoe hij die karakters in Europees schrift moest omzetten, dus bedacht hij zijn eigen spelling. Zo heb ik in ieder geval een naam die niemand anders heeft. Doordat mijn vader zelden over zijn Chinese en Indonesische verleden vertelde, had ik ook geen interesse in die kant. Het Aziatische deel van mijn familie associeerde ik met stokoude Chinezen waar ik verder niets mee had.”
Maar behalve haar uiterlijk krijgt ze nog iets mee van haar vader: de liefde voor muziek. Pay-Uun studeert musicologie en gaat voor de Volkskrant als muziekrecensent werken. Ze ontmoet de Chinese componist Tan Dun (hij won een Oscar en Grammy voor de muziek bij de speelfilm Crouching Tiger Hidden Dragon) en wordt geraakt door zijn muziek.
Door hun gesprekken beseft ze dat er wel degelijk iets Chinees in haar zit. Ze vindt iets van herkenning in hun gesprekken.
In de combinatie van westerse en Chinese muziek ziet ze een manier om de kloof te overbruggen naar de Chinese kant van haar vader. Net als in het eten, een van de weinige Chinese aspecten die ze, bij wijze van spreken, met de paplepel heeft meegekregen. ‘Als mensen mij vroegen wat ik van China wist, zei ik altijd: niet veel, alleen het eten.’, aldus Pay-Uun.
Jaren later wordt ze uitgenodigd voor de operavoorstelling van Puccini in de Verboden Stad in China en loopt voor het eerst als Chinese tussen andere Chinezen. Ze voelt nu hoe het is om er níét anders uit te zien dan de rest, om op reclameborden niet alleen maar Europese modellen te zien en om in winkels kleren te passen die voor haar gemaakt lijken te zijn. Ze besluit haar Aziatische identiteit te onderzoeken, maakt een aantal reizen naar China en begint haar roots steeds meer te omarmen. Ze doet zelfs nog een poging de Chinese taal onder de knie te krijgen.
Vegetarisch
Het moment dat ze besluit vegetariër te worden is in Medan in 2004. Ze is er getuige van hoe een kip onthoofd wordt op een markt en voelt zich zó onpasselijk worden dat ze ter plekke besluit vegetariër te worden. Pas later beseft ze dat die misselijkheid niet veroorzaakt werd door de geslachte kip maar door trillingen in de grond, veroorzaakt door de tsunami die het hele gebied trof. Het sterkt haar in haar overtuiging dat ze de goede beslissing heeft genomen. Ze is ontsnapt aan een groot drama, het leven is te kort om verkeerde keuzes te maken.
Vanaf dat moment eet ze alleen nog vegetarisch en nog later veganistisch. Pay-Uun: “Ik heb leren koken van mijn moeder, zelfs het Chinees koken. Zij was een avontuurlijke kok die van alles uitprobeerde. De hele jaren zeventigtrend heb ik voorbij zien komen: van kaasfondue tot elleboogmacaroni met ketchup en smac. Maar ook voor de Chinese keuken draaide ze haar hand niet om. Ze verzamelde Chinese gerechten van familie en vrienden en schreef alles op in een kookschriftje dat nu in mijn bezit is.
“Zelf pak ik nog geregeld het kookboek Oosterse keukengeheimen – handleiding voor Nederlandse huisvrouwen van Yü-Fei dat uit 1927 stamt en waaruit mijn moeder veel heeft gekookt. Na de scheiding is mijn vader ook veel gaan koken en er is één gerecht dat hij fantastisch kan maken: kaki babi, gestoofde varkenspoten – een typisch Hakka-gerecht. Ik heb inmiddels een vegetarische variant met aubergine die net zo lekker is. Ik vind het fascinerend hoe muziek en eten kunnen verbroederen, het slaat een brug tussen mensen. Ik zou nog heel graag zoiets als culinaire antropologie willen studeren, als dat bestaat.”
