Door Max Rooyackers
Van het brood van de nationale keten Holland Bakery tot de broodjes van de pasar in windmolenverpakkingen: Nederland en brood zijn twee dingen die vaak met elkaar worden geassocieerd in Indonesië. Zij die ontbijten met een broodje krijgen gegarandeerd het commentaar dat zij ontbijten als een buitenlander. Waar komt dit beeld van ‘echte’ Nederlandse broodjes vandaan?
Brood was een van de vele dingen die de Nederlanders mee namen naar Zuidoost-Azië. Maar het was pas rond 1930 dat brood beschikbaar werd voor alle lagen van de koloniale samenleving. In de steden begonnen Indonesiërs zelf broodjes te bakken om te verkopen, geïnspireerd door het Nederlandse brood. Deze harde, vuistgrote broodjes waren veel goedkoper dan rijstgerechten. Op de Javaanse markten en fabrieken werden ze aangepast aan de lokale tong. In steden zoals Yogyakarta, bekend om haar vele suikerfabrieken, smaken ze zoet tot hedendag.
Na de onafhankelijkheid werden de broodjes verder ontwikkeld. De broodjes werden zacht en luchtig, maar behielden hun kleine vormen. Goedkope broodjes werden nog steeds verkocht in de stedelijke kampongs, maar daarnaast verschenen ook grote winkels zoals Holland Bakery in 1978 die zich al snel nationaal verspreidden. Het ‘Nederlandse’ karakter werd behouden door het veelvuldig gebruik van windmolens op winkels en verpakkingen.
Het eten van broodjes zal ook altijd op commentaar komen te staan. Rijst is voor de meeste Indonesiërs is het enige wat vult. Zij kijken er niet vreemd van op wanneer men rijst bestelt bij pizza of steak. Indonesiërs kijken wel wat raar wanneer iemand een broodje als een volledige maaltijd eet. Hoe raar zij dat vinden laten zij vervolgens blijken met het opmerken dat je als een londo, als een buitenlander of Nederlander, eet. Want welke persoon die zijn maag wil vullen zou nou ooit een broodje eten, naast buitenlanders?
Dit gebruik om anderen die broodjes eten een buitenlander of Nederlander te noemen is inmiddels al zo ingeburgerd, dat zelfs een enkele Indonesiër zich soms afvraagt: hoe komt het nou ja, dat brood altijd geassocieerd wordt met windmolens en buitenlanders?
Max Rooyackers studeert geschiedenis in Yogyakarta.
