Vilan van de Loo is onderzoekster en schrijfster. Haar interesse gaat uit naar het oude koloniale Indië. Daar schrijft ze bij voorkeur haar boeken over. Ze is ook initiatiefnemer van De Indische Schrijfschool. Zij is vaste columnist bij ons en elke week verschijnt er een nieuwe column van haar hand.
Half juli is geweest, augustus komt eraan, het jaar is gekanteld naar de tweede helft. De tijd van inkeer en nadenken is er weer. Zeker in augustus, de maan die zo’n beetje Nederland in twee helften verdeelt. Voor de ene helft is dit een gewone zomermaand, voor de andere helft niet.
Want: oorlog.
En alles wat erin zat, wat mee kwam, wat nog steeds bestaat in mensen en in families. Dat is ook vanzelfsprekend over familie weten: in welk kamp of Buitenkamper. Het jaar van vertrek naar Nederland. Wat bleef en wat meekon. En wie bleef, en waarom. Verhalen die in een half woord passen, dan weten we genoeg.
En toch moeten ze verteld blijven worden, in verhalen zo lang als nodig is. De Stichting Nationale Herdenking 15 augustus 1945 lanceert een website die ze online herdenkmonument noemen. Een goed idee, ook al krijg je maar drie regels om te herdenken. Je kunt daarin toch iemands naam noemen, een plaats, een gebeurtenis- feiten die door een latere generatie na te zoeken zijn, als ze vragen gaan stellen over de familie van destijds.
Want dat is het ook: niet iedereen stelt vragen. Soms weten ze niet wat er te vragen valt, soms is er een verlegenheid vanwege het moeilijke ervan, soms zit de drukte van het dagelijks leven in de weg. En soms duurt het gewoon lang, eer uit het binnenste de vragen opborrelen. Is er dan nog tijd voor de antwoorden?
Zelf reken ik me arm als ik lees over mensen die ik opgebeld of geschreven zou kunnen hebben, simpelweg omdat die ander en ik in dezelfde tijd leefden, en nu niet meer. Ik had haar gekend kunnen hebben, denk ik dan. Ik had hem gebeld kunnen hebben. Maar dat deed ik niet, omdat ik niet begreep waarom-waarvoor, en nu is het te laat en weet ik wat ik mis.
Zo gaat het.
Dat wil zeggen, zo gaat het als de ander niets herdenkt. Dat is bewaren van wat belangrijk was en blijft, en daarin doorgeven aan nieuwe generaties. Zij mogen beslissen of ze er iets mee doen. Dat is ook de betekenis van augustus: niet alleen het terugkijken naar hetgeen geweest is, maar ook het vooruitkijken naar de toekomst, waarin de herinneringen van de een naar de ander reizen.
Dus, goed idee van de Stichting, al hoop ik wel op enige rebelsheid van degenen die drie regels gaan mailen. Stuur er meer, wie weet kan dat ook.