Vilan van de Loo is onderzoekster en schrijfster. Haar interesse gaat uit naar het oude koloniale Indië. Daar schrijft ze bij voorkeur haar boeken over. Ze is ook initiatiefnemer van De Indische Schrijfschool. Dit jaar verscheen Uit naam van de majesteit, een biografie over Van Heutsz. Vanaf heden zal zij elke vrijdag een column voor ons schrijven. Vandaag de eerste over haar band met Lilian Ducelle (1919-2013), de Nederlandse publiciste en journaliste die jarenlang hoofdredacteur was van tijdschrift Moesson.
Eén klik, en een jongere Lilian Ducelle keek me aan en vertelde over wat ze 75 jaar geleden zag.
“Een kolkende woedende massa, dat is niet te geloven gewoon.”
Dan weet je het metéén. Bersiap. Lilian: “Wat hebben wij gedaan? Wat heb je als burger eigenlijk gedaan, waarom moet dit, waarom moeten we dood?” En: “Waar zijn de Hollanders nou? Ja, die Hollanders zijn er niet.”
Dat zijn moeilijke en pijnlijke vragen, die juist dit jaar een uitgebreid antwoord verdienen.
Zonder de corona-maatregelen had elke maand in het teken gestaan van 75 jaar bevrijding, met de ene feestelijkheid nog uitbundiger dan de andere.
Maar het Koninkrijk der Nederlanden was niet helemáál bevrijd in 1945. In Indië kolkte een burgeroorlog op, de Politionele Acties kwamen, het was ellende op ellende en toen moest de repatriëring nog beginnen.
Als iemand zulke vragen kan stellen, valt er eigenlijk niets te vieren. Of beter, nog niet.
Ik kwam bij Lilian Ducelle terecht via een link op de Facebookpagina van Moesson, het Indische tijdschrift dat 65 jaar bestaat. De website Beeld en Geluid had een terugblik gemaakt, en Lilian, lange tijd hoofdredacteur, deelde frank en vrij haar opinie. Zoals vrijwel altijd, had ze gelijk. Lilian heb ik een paar jaar gekend en ik koester de herinneringen. Alles kon ik haar vragen, van het kreukrisico in een plissérok, hoe je een mes in je jaszak moet dragen, wat een poes bedoelt als ze X doet en dan nog alles over boksen, het leven in Indië en onbegrijpelijke actualiteiten. Wat ik ook vroeg, het antwoord was altijd zinvol. En duidelijk.
In dit jaar met het ’75’-concept mis ik haar inbreng meer dan ooit. Ze had vast messcherpe ingezonden brieven verstuurd, zich op tv laten interviewen en dan bepaald niet als curiositeit van oudje met een mening. Ze was vast op Instagram een echte influencer geworden, ze… ja, zo dagdroom ik verder, want ze is helaas niet meer onder de levenden.
Er zijn nog veel meer ouderen met een scherpe blik en bijbehorende meningen, maar we merken er minder van. Door corona zitten zij thuis, net als u en ik, en daar komt bij dat ze meestal low-tech zijn. Een mail versturen lukt vaak, maar veel technischer moet het niet worden. Dan spijt het me extra dat de tijden zijn zoals ze zijn.
Juist nu, in dit jaar, mis ik de stem van de oudsten.
