Vilan van de Loo is onderzoekster en schrijfster. Haar interesse gaat uit naar het oude koloniale Indië. Daar schrijft ze bij voorkeur haar boeken over. Ze is ook initiatiefnemer van De Indische Schrijfschool. Zij is vaste columnist bij ons en elke week verschijnt er een nieuwe column van haar hand.
“Heb je het gezien?” Zelfs mijn moeder belde op om dat te vragen, in haar enthousiasme vergetend, dat ik geen televisie heb. Het ging over Van Heutsz, aanwezig in het programma ‘Hier zijn de Van Rossems’, uitgezonden op 22 mei.
Maarten, Vincent en Sis van Rossem gingen naar de stad Kampen, betraden de Van Heutsz kazerne en Maarten gaf een mini-college over Van Heutsz, Atjeh, Colijn en memoreerde fijntjes dat Van Heutsz anno 1938 nog altijd als held gold in Nederland. En ik dacht: mooi dat daar weer op gewezen wordt. Tijdens mijn onderzoek voor de biografie die ik van Van Heutsz schreef, heb ik me juist daar vaak over verbaasd. Die adoratie, in sommige jaren aan hysterie grenzend, zeer tegen de zin in van Van Heutsz zelf.
De man vond maar één ding erger dan bejubeld en gedecoreerd worden en dat is daarbij overgeslagen worden.
Het programma vond ik terug op een website, zodat ik het zelf kon zien. Leuke knorrige mensen, die eerder ergens tégen dan vóór zijn. De een vindt het entertainment, de ander hoort ironie in wat ze vertellen. Ze bespraken met evenveel gemak Van Heutsz als de uitvinding van de kunstnier, wat een talent voor conversatie laat zien, maar ook twijfel oproept over hetgeen er bij de kijkers is blijven hangen. De woorden ‘bloederig’ en ‘excuus’ die ik Maarten hoorde uitspreken, zijn voor sommige activisten al genoeg om ketchup over een standbeeld te gieten. Kunst in de openbare ruimte is immers vogelvrij, zeg ik droevig.
Later dacht ik verder over het programma. Het is geweldig leuk, maar alleen als je zelf wat basiskennis hebt. Anders neem je het aan voor waarheid, ook in deze tijd van fake news. Zeker als het om het verre koloniale verleden gaat, en ver is dan alles voor de Tweede Wereldoorlog. Over Van Heutsz zijn door activisten de lelijkste dingen geroepen, bij leven had hij gemakkelijk aanklachten wegens smaad kunnen indienen. Maar ja: ver weg, lang geleden.
Misschien ontbreekt de wezenlijke interesse.
Natuurlijk valt er zonder historische kennis best een gelukkig leven te leiden. Maar elk mens denkt weleens na, waarom de dingen zijn zoals ze zijn, wat het standbeeld om de hoek voorstelt, en waar gewoonten en tradities vandaan komen. En het antwoord op het waarom verbindt ons met het verleden, wie we toen waren is ook wie we nog steeds zijn, soms meer, soms minder, maar iets is er zeker
