Minister-president Rutte erkende vorige week in een Kamerdebat de onafhankelijkheid van de Republiek Indonesië, ‘volledig en zonder voorbehoud’ vanaf de datum 17 augustus 1945 in plaats van 27 december 1949, toen de soevereiniteitsoverdracht plaatsvond aan de Verenigde Staten van Indonesië. Het debat ging over de onderzoeksresultaten van het grootschalige onderzoek naar structureel en extreem Nederlands geweld tijdens de Indonesische Onafhankelijkheidsoorlog, die door een Kamermeerderheid werden aanvaard.
Sinds 1949 hebben meer dan 60 landen met succes hun onafhankelijkheid verkregen. Er zijn nog meer staten die weliswaar hun onafhankelijkheid hebben uitgeroepen of proberen te verkrijgen, maar die of niet of slechts beperkt erkend zijn, denk bijvoorbeeld aan Catalonië, West-Timor, de Zuid-Molukken en Papoea. De onafhankelijkheid van een staat is niet eenduidig gedefinieerd. Ook kunnen er dagen, jaren tot eeuwen voorbijgaan voordat een staat als onafhankelijk erkend wordt door andere staten.
In haar masterscriptie heeft Elisa De Raes de relatie onderzocht tussen erkenning en de controle die de groep heeft over het gebied waarvoor zij de onafhankelijkheid nastreven. Vlak na het uitroepen van de onafhankelijkheid hadden de Indonesische strijdkrachten (TNI) slechts enkele gebieden onder controle op Java en Sumatra. Zelfs op het hoogtepunt tijdens de twee militaire acties van Nederland was nog geen 30% van het grondgebied van Java, Sumatra en Bali onder controle van de Republiek Indonesië. Indonesië bestaat uit duizenden eilanden, dus hun toenmalige totale controle wordt geschat op minder dan 10%. Volgens De Raes kan in zo’n geval geen sprake zijn van een erkenning. Hetgeen ook overeenkomt met de werkelijkheid: met uitzondering van één land werd de Republiek pas in 1950 erkend door alle Europese landen, de Verenigde Staten, etc.
Op 27 december 1949 vond pas de soevereiniteitsoverdracht plaats, niet aan de Republiek Indonesië maar aan de Verenigde Staten van Indonesië (VSI) waar sprake was van deelstaten die ieder een semi-autonome status hadden en waarvan Soekarno de president was. Deze VSI bestond o.a. uit de Republiek Indonesië op Java en Sumatra (o.l.v. Soekarno en Hatta) en deelstaat Oost-Indonesië op Celebes, de Molukken en Bali (o.l.v. Sukawati en Soumoukil). Nog geen vier maanden later viel echter het leger van de Republiek Indonesië het hoofdkantoor van deze deelstaat in Makassar op Celebes binnen. Dit om een einde te maken aan de deelstaat Oost-Indonesië en deze in te lijven bij de Republiek. Chris Soumoukil wist te ontsnappen en riep conform de afspraken in de soevereiniteitsoverdracht na een volksraadpleging de onafhankelijkheid van de Zuid-Molukken uit: de RMS. Bombardementen op Ambon door de Republiek Indonesië volgden. Vele burgerslachtoffers, waaronder vrouwen en kinderen, waren het gevolg. Volgens een verklaring van de regering van de RMS in ballingschap schendt Nederland met de erkenning van de onafhankelijkheid in 1945 het daarmee internationaal recht.
Ook het Indisch Platform 2.0 is verontwaardigd. Het zou volgens hen een schoffering naar de burgers en militairen toe zijn die om het leven kwamen in de nadagen van de capitulatie van Japan en de Indonesische onafhankelijkheidsstrijd en Bersiap-periode die daarop volgde, schrijft de NOS. Iedereen zou dan voor niets gestorven zijn.
Tijdens het debat zei Rutte overigens al dat hij deze oorlog als een binnenlandse aangelegenheid beschouwt. En een woordvoerder van premier Rutte benadrukte na het debat dat de erkenning van de onafhankelijkheidsdatum niet geldt voor juridische aangelegenheden, schrijft de NOS. Ook de VN blijft volgens hem nog steeds de datum in 1949 hanteren.
In de NRC schreef daarop een onderzoeker naar het koloniaal verleden in Suriname en Indonesië dat de Nederlandse regering weer gebruik maakt van een woordspeling. Er zou volgens haar dus weinig veranderen. Terwijl zij daarentegen stelt dat een juridische erkenning verstrekkende gevolgen zou kunnen hebben voor het herstel van het koloniale verleden in Indonesië. Dit zou volgens haar namelijk betekenen dat Nederland na de onafhankelijkheid een soevereine staat heeft aangevallen, wat een oorlogsmisdaad is. Er zou dan een juridische omslag in het rechtssysteem ontstaan waar recht en onrecht opnieuw gedefinieerd zouden worden, ten nadele van Nederland.
