Vilan van de Loo is onderzoekster en schrijfster. Haar interesse gaat uit naar het oude koloniale Indië. Daar schrijft ze bij voorkeur haar boeken over. Ze is ook initiatiefnemer van De Indische Schrijfschool. Dit jaar verscheen Uit naam van de majesteit, een biografie over de beruchte militair Van Heutsz. Zij is vaste columnist bij ons en elke vrijdag verschijnt er een nieuwe column van haar hand.
Het woord held
Nu weet ik het bijna zeker. Ik ga met de verkeerde mensen om en dat moet anders. Dat zeg ik met een mengeling van verbazing en amusement, dus heel serieus is het niet. Wat is er gebeurd?
Kort geleden gaf ik aan een universiteit een lezing over Frits van Daalen, een topmilitair uit de koloniale tijd. Ik sprak over het KNIL, over militaire families, over de inzet van geweld, het verschil tussen politiek Den Haag en de realiteit in Indië. Ik zei dat de meeste Militaire Willems-ordes in militair Indië waren uitgereikt en dat, in die tijd, een man met een dergelijke decoratie beschouwd werd als een held. En dat het tijd werd voor een reconstructie van dit koloniale verleden, volgens de normen en waarden van die tijd.
Na mijn lezing viel er een diepe stilte in de zaal.
De voorzitter zei dat hij spanning waarnam.
Toen kwamen de vragen.
Wat ik dacht te bereiken door me provocerend op te stellen? En als het ging om een reconstructie, waarvoor waren er dan historici nodig, hoe dacht ik daar eigenlijk over? Iemand vroeg of ik het koloniale verleden van Australië ook in mijn onderzoek betrok. Het waren omtrekkende vragen, omdat ik iets had gezegd dat tegen het politieke correcte inging. Dat woord held. Weliswaar geplaatst in de tijd van toen, maar toch… Zoiets kon en mocht toch eigenlijk niet meer was het politiek-correcte gevoel.
Ik voelde me eenzaam tegenover die muur van stille verontwaardiging. Maar ik dacht, hiervan neem ik geen woord terug.
In de pauze kwamen enkelen uit de zaal een vriendelijk woordje zeggen.
Nadien begreep ik het. De verzuiling is terug, als het gaat om het koloniale verleden.
Er is een zuil die het gehele koloniale verleden met alle mensen erin afkeurt, waarvoor de excuses en herstelbetalingen en de postkoloniale zelfhaat nooit genoeg kunnen zijn.
En er is een andere zuil die eindeloos de nuance blijft zoeken volgens de historische normen en maatstaven van die tijd, en die vindt dat je destijds koloniale helden had, al schrikken we daar nu van. Ik zit in deze zuil en ik zeg dat er een verschil is tussen het koloniale systeem en de mensen in dat systeem.
Inderdaad, de zuilen komen vooralsnog niet veel dichter bij elkaar, maar als positief puntje: de betrokkenheid bij de koloniale tijd neemt toe, en dat is weleens anders geweest.
