Bron: Universiteit Leiden Digital Collections. Bijschrift: “No. 7. Piek (toembak) 1/8 van ware grootte ; No. 8. Idem ; No. 9. Piek (sangkoeh) met een blaasroer tot stok, 1/8 van ware grootte, het bovenste gedeelte 1/2 van ware grootte ; No 10. Lemmet, behoorende bij No. 9. ; No. 13. Pangoh, tot het vervaardigen van kleine houten voorwerpen, ware grootte, prijs 30 cents ; No. 14. Grasmes (arit) ware grootte, prijs 30 cents”. De afbeelding is gedraaid en de arit is rechtsboven te zien.
Vilan van de Loo is onderzoekster en schrijfster. Haar interesse gaat uit naar het oude koloniale Indië. Daar schrijft ze bij voorkeur haar boeken over. Ze is ook initiatiefnemer van ‘De Indische Schrijfschool’. Zij is vaste columnist bij ons en elke week verschijnt er een nieuwe column van haar hand.
Het was zomaar een klein berichtje in het Soerabaijasch Handelsblad van mei 1938. Pa Kaslan, die jarenlang een braaf en oppassend leven had geleid, stond terecht wegens moord op zijn schoonmoeder. Hij ontkende.
Leest u mee? Dit is uit de krant:
Voor den Landraad stond terecht Pa Kaslan, ex-loerah (dorpshoofd, red.) van de desa Kedoeroes, Djaba kotta, Soerabaia, die zijn lastige schoonmoeder om zeep heeft gebracht.
Bekl. ontkende moord met voorbedachten rade, hetwelk hem primair ten laste was gelegd. Hij had zijn schoonmoeder eens grondig de les willen lezen, omdat zij hem bijna elken dag uitmaakte voor een luiaard, die van zijn vrouw leefde en zijn plicht als vader niet kende.
Hij kon haar scheldpartijen op het laatst niet meer verdragen en met de bedoeling haar wat in te toomen, gaf hij haar op zekeren dag een houw met zijn arit. Daar hij mata glap geworden was kwam deze houw zoo hard aan, dat zijn schoonmoeder eenige minuten later overleed.
Beklaagde die na 18 jaren dienst als loerah eervol is ontslagen, had berouw van zijn daad. Nadat ook de vrouw en de zoon van beklaagde als getuige waren gehoord, veroordeelde de Landraad hem tot 2 jaren gevangenisstraf wegens zware mishandeling den dood ten gevolge hebbende.”
Wat ik uit het bericht begrijp, is:
1. Pa Kaslan had een arit vast toen hij mata glap werd;
2. Hij werd al veel te lang getreiterd door schoonmoeder;
3. Mata glap – wat doe je ertegen? Niets.
Het interessante is, dat Pa Kaslan in Nederland direct wegens moord zou zijn veroordeeld. Want hier bestond wel krankzinnigheid, maar dat is iets anders dan mata glap. In Indië hoefde niet uitgelegd te worden wat mata glap was, de krant deelt het gewoon mee. Pa Kaslan werd dan ook niet schuldig bevonden aan moord. Wel zware mishandeling – twee jaar gevangenisstraf.
Ja, en dan? Wat doet hij na twee jaar? Komt hij thuis, en wat zegt zijn vrouw dan? Ik durf er niet goed aan te denken, omdat ik heb gezien hoe scherp zo’n arit is. Zwoesh!! Daar lig je.
Misschien kent u ook een dergelijk verhaal, of misschien kent u het gevoel. Dan schrijft u dat toch wel op? Zelf was ik al kleutertje nogal driftig, dan werd het rood voor mijn ogen en dan sloeg ik erop los. Nu niet meer, hoor. Maar toen, nou. Maar ’t is toch anders dan mata glap, vermoed ik.
