Het horrorgenre is een onmisbaar deel van de Indonesische filmindustrie. Sinds de allereerste Indonesische films zijn er altijd horrorfilms geweest. Maar, deze gingen over Indonesische spoken en monsters. De laatste jaren is er een opkomst van een vreemde eend in de bijt: de noni Belanda, oftewel de Nederlandse nonnie. Deze relatief ‘jonge’ geest maakt een snelle opkomst in horrorfilms, zoals Arwah Noni Belanda (2019), Ivanna (2022) en Jagat Arwah (2022). Wat zit er achter deze plotse populariteit en hoe zien deze nonnies er op het grote scherm uit?
Waar de meeste Indonesische spoken een lange geschiedenis kennen met wortels in lokale culturen, heeft de noni Belanda geen van beiden. De oudste nonnies stammen uit de 19e eeuw, terwijl de meeste nonnies rond de Tweede Wereldoorlog zijn ‘ontstaan’. Het zijn altijd witte, lange vrouwen met grote rokken. Ondanks dat ze als spook geen goede reputatie kennen, staan de nonnies niet bekend als een door en door slecht wezen. Vaak helpen ze juist de lokale bevolking met hun eigen manieren.
De populariteit van de nonnies steeg enorm ongeveer 5-6 jaar geleden met de stijgende populariteit van Youtube. Video’s waar mensen oude gebouwen verkennen en op zoek gaan naar geesten zijn tot heden populair. De gebouwen zijn vaak koloniale gebouwen, omdat deze zelden door de overheid beschermd worden. Dat komt doordat het niet altijd als Indonesisch erfgoed wordt beschouwd, waardoor vele gebouwen aan hun lot worden overgelaten.
Het duurde niet lang voordat deze populariteit naar het grote scherm overwaaide. De film Arwah Noni Belanda, die over het waargebeurde verhaal gaat van de 21-jarige Hellen van Stolch uit 1834, werd een redelijk succes met goede reviews. De film Ivanna, uit het horror universum Danur, werd een van de meest succesvolle films uit 2022. Ivanna gaat over een jonge vrouw die wrok koestert tegen de Nederlandse regering maar door de Japanners wreed wordt vermoord. Desondanks lijkt de noni Belanda het grootste succes op Youtube te behouden, waar de meest bekeken video bijna 10 miljoen views telt.
Tekst gaat verder onder de foto
Het grote scherm maakt niet veel aanpassingen op de verhalen over Nederlandse nonnies die in de 20e eeuw zijn ontstaan. Als geesten zijn het geen lieverds, maar ze zijn zeker niet puur slecht. Jonge, mooie, blanke vrouwen die enge geesten worden zijn consistente factoren die elke keer weer terugkeren. Hun dood is echter bijna altijd door andere Nederlanders of Japanners, nooit door Indonesiërs. Toch opent dit thema wel mogelijk de deur voor diepere discussies over de koloniale geschiedenis, waar niet alles zwart en wit was zoals in de traditionele Indonesische geschiedschrijving wordt beschreven.
Het lijkt erop dat Nederlandse geesten de komende jaren jonge Indonesische kijkers zullen blijven plagen. De populariteit op Youtube en in films blijft enorm groot. Of het thema zich nog zal ontwikkelen richting diepere vraagstukken en meer controversiële gebeurtenissen, dat blijft nog de vraag.
Max Rooyackers studeert geschiedenis in Jogjakarta.
