Dit profiel is gebaseerd op gesprekken met historicus Bob McMahon, een expert in Amerikaanse buitenlandse politiek én de Indonesische onafhankelijkheidsoorlog. McMahon is onder meer de auteur van een invloedrijke biografie over Dean Acheson, Trumans minister van Buitenlandse Zaken tijdens de cruciale fase van dekolonisatie.
In het voorjaar van 1949 komt het tot een botsing tussen Dean Acheson en zijn Nederlandse ambtgenoot Dirk Stikker. Het onderwerp: Nederlands-Indië. Terwijl de wereld zich opmaakt voor de ondertekening van het NAVO-verdrag, zit de Truman-regering met een ander probleem. De Tweede Politionele Actie in Indonesië, gestart op 19 december 1948, heeft de internationale opinie doen kantelen. In Washington groeit de ergernis over de militaire escalatie door Nederland en Acheson besluit in te grijpen.
Volgens McMahon was Acheson op dat moment onmiskenbaar duidelijk tegen Stikker. Hij hield hem voor dat een oorlog tegen een goed georganiseerde guerrillabeweging van tienduizenden strijders niet te winnen viel:
“Als je niet de middelen hebt om je doelen te bereiken, moet je of je doelen aanpassen, of andere middelen vinden,” aldus McMahon over Achesons redenering. “De Nederlanders konden hun troepenmacht niet verdubbelen of verdrievoudigen. Ze konden het Indonesisch nationalisme niet laten verdwijnen. Dan restte er maar één optie: tot een akkoord komen met een gematigde, niet-communistische Indonesische regering.”
Acheson stond in de realistische traditie van Amerikaanse buitenlandse politiek: macht wordt gebruikt als het moet. Dat deed hij hier ook, op subtiele, maar doeltreffende wijze. Tijdens een cruciale bijeenkomst in maart 1949, net voor de ondertekening van het NAVO-verdrag, waarschuwde hij Stikker dat Amerika misschien geen Marshallhulp meer kon garanderen als Nederland niet snel instemde met volledige soevereiniteit voor Indonesië:
“De publieke opinie in de VS, het Congres, en de media maken het onmogelijk om door te gaan met het huidige niveau van economische steun,” zo parafraseert McMahon de boodschap van Acheson. “En dat begreep Den Haag maar al te goed.”
Stikker had zichzelf wijsgemaakt dat Nederland als NAVO-bondgenoot leverage had, maar dat bleek een illusie. “De VS had alle kaarten in handen,” zegt McMahon. “Wat zouden de Nederlanders kunnen doen? Weigeren om toe te treden tot de NAVO? Ze waren economisch afhankelijk van het Marshallplan.”
Acheson bracht zijn boodschap niet met dreiging, maar met wat McMahon noemt ‘hard conversation’ diplomacy. Geen openlijke chantage, maar een duidelijke boodschap tussen de regels. Zoals één Amerikaanse diplomaat het later zei: “Money talks.”
De confrontatie werkte. Nederland zegde kort daarna volledige soevereiniteit toe aan Indonesië.
