Theatermaker Elise Doll maakte een podcastserie over verhalen uit de oorlog van Nederlands-Indië om meer te weten te komen van de geschiedenis van haar opa.
Afgelopen zondag, tijdens de herdenking van de slachtoffers van de Japanse bezetting in het voormalig Nederlands-Indië, vertelde Elise Doll (25) het verhaal van haar opa Eduard Johan Doll, die gevangen zat in diverse Japanse interneringskampen. Een geschiedenis waar bij haar vader thuis nooit over werd gepraat. Met ‘Meraki Theaterproducties’ is Elise bezig aan een achtdelige podcast, genaamd ‘Postcast met verhalen uit de oorlog in Nederlands-Indië’. In de podcasts gaat Elise in gesprek met wisselende gasten aan de hand van brieven van Indische Nederlanders en Molukkers over of uit de Tweede Wereldoorlog, de Indonesische Onafhankelijkheidsoorlog en repatriëring. De laatste podcasts in de reeks worden allemaal afgesloten met muziek van Kim Pendjol. Elise hoopt zo meer te weten te komen over deze geschiedenis en aandacht en erkenning te geven aan deze tijd.
Elise: “Mijn overgrootvader kwam in 1919 naar Batavia. In Nederland werkte hij voor de PTT en ik vermoed dan ook dat hij voor zijn werk naar Indië werd gestuurd. Vóór zijn vertrek trouwde hij met mijn overgrootmoeder, een Duitse vrouw en nam haar mee naar de Oost. Daar kreeg het echtpaar één kind: mijn opa.” Tijdens de Tweede Wereldoorlog belandde haar overgrootvader in een Japans interneringskamp en stierf daar in 1944. Ook zijn vrouw en zoon kwamen in zo’n kamp terecht. Zijn zoon zelfs in meerdere kampen en kwam tevens op een hell ship terecht die hem naar Singapore vervoerde.
Elise: “Bij mijn vader thuis werd nooit over Indië of over de oorlog gepraat. Als ik iets aan mijn vader vroeg was zijn antwoord: ‘dat weet ik niet.’ Zijn vader heeft er namelijk niks over verteld. Mijn opa zelf overleed in 2006. Ik kan me niet herinneren of mijn opa en oma Indische voorwerpen in hun huis hadden. Was het zo traumatisch dat mijn opa niet meer aan zijn geboorteland herinnerd wilde worden? Aan de andere kant, mijn vader houdt van Indisch eten, dat heeft hij misschien toch meegekregen van mijn opa.”
Ergens had Elise ooit opgevangen dat er een doos met spullen van haar opa op zolder moest liggen.
Op een dag vroeg ze aan haar vader om de doos voor haar op te zoeken. Daar zat een schat aan informatie in. Foto’s, documenten en een diploma. Elise: “Het begon bij mij te kriebelen, hier wilde ik meer van weten. Later ontstond het idee van de podcast. Aan de hand van verhalen van anderen wiens familie hetzelfde hadden meegemaakt, kon ik het verhaal van mijn opa beter begrijpen. Ik wilde ook heel graag naar Indonesië om te kijken of ik nog iets terug kon vinden. Ik ben samen met mijn moeder in februari 2020 voor tien dagen naar Indonesië gegaan. We vonden het huis waar mijn opa heeft gewoond, maar dat zag er anders uit dan op de foto’s die wij hebben. Ook hebben we een voormalige HBS bezocht waar mijn opa tijdelijk gevangen heeft gezeten, de school was tijdens de oorlog een doorvoerkamp. Grote lokalen en een groot plein; voor de Japanners was het een ideale plek om geïnterneerden gevangen te zetten. Op deze plek kreeg ik voor het eerst een beeld hoe het vroeger voor mijn opa moet zijn geweest.”
Elise begon een zoektocht naar haar familiegeschiedenis en speurde naar informatie op het internet en bij het Nationaal Archief.
In eerste instantie hield haar vader zich aan de zijlijn. Maar toen haar project ‘Postcast’ en theatervoorstelling ‘Rumah Saya’ (Mijn Thuis) vaste vorm kregen en ook de familiegeschiedenis zich langzaam ontvouwde, begon hij ook meer te delen. Elise: “Elke keer wanneer ik een podcast af heb, laat ik mijn ouders meekijken. In aflevering zes interview ik Jan Verstraaten en André Schram. Hun vaders hebben allebei in Japanse interneringskampen gezeten en als gastdocent geven ze op scholen het verhaal van hun vader door. In het gesprek tijdens dat interview zat veel herkenning en het hielp mij om het verhaal van mijn opa completer te maken.”
“Op een gegeven moment vertelt Jan dat het bij vriendjes thuis veel gezelliger was dan bij hem thuis. Zijn vader was een zwijgende in zichzelf gekeerde man die niets over het verleden losliet. Maar ondertussen hing de oorlog als een donkere wolk boven dat gezin. Toen mijn vader dit hoorde zei hij ineens: ‘inderdaad, zo was dat bij ons ook. Ik speelde veel liever bij vriendjes thuis.’ Door die opmerking kwam het weer naar boven. Ik merk dat hij zich steeds meer openstelt voor onze familiegeschiedenis. Als tweede generatie was het voor hem vrijwel niet mogelijk om dat zwijgen te doorbreken. Doordat ik veel verder van deze geschiedenis af sta, kan ik dit zwijgen als derde generatie hopelijk doorbreken.”
