Christie Haalboom is ex-bestuurslid van de Stichting Herdenking 15 augustus 1945 Regio Rotterdam. Vorige week schreef ze haar eerste column voor ons. De komende weken volgen er drie blogs van haar hand op Meer dan Babi Pangang waarin ze haar persoonlijke zoektocht naar haar Indische achtergrond beschrijft, zich afvraagt welke rol de Indische Nederlander in kan nemen in het actuele gesprek over racisme en vooruit kijkt naar de toekomst van deze herdenking.
GETINT
Is it just me, of voel jij het ook? Die shift die er gaande is? Covid-19 leek de wereld tot stilstand te brengen. De stofwolken zakten en er werd ineens van alles zichtbaar. Dat we niet helemaal lekker bezig zijn als het gaat om de aarde, de natuur, ons milieu. Maar ook niet met elkaar. Het racismedebat is natuurlijk al jarenlang gaande met een piek van september tot en met december als de pepernoten in de supermarkt liggen. Maar nu ging in juni heel Instagram op zwart en stroomde de Dam vol na een wekenlange lockdown. Er werd geschreeuwd, geroepen, gepraat en gefluisterd. Er werd wereldwijd geprotesteerd en geplunderd. Er werd over en weer van alles verweten. Er werd toenadering gezocht. Het ene werd gezegd, maar het andere gehoord.
De Amerikaan George Floyd kwam om het leven door onnodig politiegeweld en eindelijk worden de contouren zichtbaar van wat er gaande is. Voor degenen die hun ogen proberen focussen, wordt het steeds helderder.
Ongemakkelijke gesprekken
We leven in een hele intense tijd, tenminste zo voel ik dat, als hooggevoelig type. En ik ga nu ongetwijfeld iets zeggen, of meerdere dingen zelfs, die verkeerd begrepen gaan worden. Maar ik geloof dat het tijd is om de ongemakkelijke gesprekken maar gewoon aan te gaan. Om niet bang zijn te zijn om verkeerd begrepen te worden, om de ander te vragen uit te leggen hoe het anders kan. Om elkaar uit te nodigen tot een gesprek.
Want ook al lijkt deze immens ingewikkelde discussie te gaan over zwart en wit: ik heb het gevoel dat er een rol in dit gesprek is weggelegd voor hen, voor ons, met een tintje daar tussen in.
Rijk verhaal
Ik besef me als Indische dat ik beide zijdes in me heb. Het verhaal van de gekolonialiseerde en de kant van de onderdrukker. Al jaren vraag ik me af hoe ik de oorlog in Indonesië na 1945 moet benaderen. En of we daar als Stichting Herdenking 15 augustus 1945 Regio Rotterdam onze vingers aan moeten branden. Sommigen vinden overduidelijk van niet. ‘We herdenken die ene dag. Meer niet. Maak het niet ingewikkelder dan het al is.’ Maar het is toch juist heel complex? En is het nu juist niet de bedoeling om de boel van beide kanten te gaan bekijken? Of eigenlijk van die ontelbare zijden die dit verhaal rijk is?
Laten we eerlijk zijn, wij jonge Indo’s zijn privileged. Ondanks het grote onrecht dat we voelen dat onze grootouders is aangedaan, hebben wij, de jongere generaties, alle kansen gekregen als Nederlander. We zijn de best geïntegreerde allochtonen, simpelweg omdat we tot 1999 autochtoon waren. Daarna werd er een wet gewijzigd en sindsdien zijn Indische Nederlanders WESTERSE allochtonen…. (Insert eye roll…)
Beide talen spreken
Mijn moeder zei toen ik in 2005 in Rotterdam ging wonen: wat zijn hier veel donkere mensen. Ik vond het een hilarische opmerking voor iemand met haar kleur, maar het geeft aan hoe enorm Nederlands zij zich voelt en is, en hoe Nederlands ik ben. We spreken beide talen. Want toen mijn ouders in Drenthe gingen wonen vijf jaar eerder, waren we verbolgen over de white power signs die getagd waren op de muren van de supermarkt.
Ik heb gehoord dat ‘wij’ bruine mensen even onze mond moeten houden, omdat Black Lives Matter nu een podium nodig heeft. Maar ik geloof dat er juist voor ons een belangrijke rol is weggelegd in dit gesprek.
Wij kunnen ons inleven in beide zijdes van het verhaal, omdat we de verpersoonlijking zijn van die worsteling. Kunnen we de extremen die we nu in de media horen met elkaar verbinden door een genuanceerder geluid te laten horen? En misschien zelfs vertalen voor de ander? Er worden nu standbeelden neergehaald, maar is het niet mooier om, net als in Utrecht, die andere kant te belichten? In plaats van weghalen, juist benadrukken?
In Utrecht heb je de Bitterzoete Route door de wijk Lombok. Daar leer je dat Jan Pieterszoon Coen niet alleen gouverneur generaal van voormalig Nederlands-Indië was, maar ook een genocidepleger. Beter dan de geschiedenis te verdoezelen, lijkt het me juist goed om haar van alle kanten te belichten. Zodat we er echt lering uit kunnen trekken. Zodat we echt het besef krijgen en juist geoefend worden in het zien van de ‘waarheid’ vanuit verschillende perspectieven.
Er is namelijk nooit één waarheid, we moeten af van het beeld van winnaars en verliezers. Van gelijk en ongelijk.
Mindfuck
Nadat mijn opa jarenlang geïnterneerd werd in een Jappenkamp en mensonterend werk moest doen in een kopermijn in Japan, moest hij deelnemen aan een nieuwe oorlog om de onafhankelijkheid van Indonesië tegen te gaan. Wetende dat je aan beide kanten hebt gestaan, moet toch een enorme ‘mindfuck’ zijn? Dat is het in ieder geval voor mij.
Voor mij is het al beladen om constant ‘Nederlands-Indië’ te benoemen. Omdat ik ergens het gevoel heb dat het nooit Nederlands had mogen zijn.
Nu weet ik heus dat je het in de tijdsgeest moet zien. Maar we leven nu. En daarom roep ik iedereen op om voorbij de geschiedenisboekjes te speuren (die vooral een Westerse insteek hebben) en die ghost from the past recht in de ogen te durven kijken. We zijn misschien niet verantwoordelijk voor wat er gebeurd is in het verre verleden. Maar we moeten nu wel onze verantwoordelijkheid nemen als het gaat om de scheve verhoudingen die zijn ontstaan in tijden van weleer. We zijn wel degenen die dat recht moeten zetten. Niet omdat het onze ‘schuld’ is, maar omdat het onze plicht is naar onze medemens.
Zouden wij Indo’s een voorbeeld kunnen zijn in traumaverwerking? Waar wij heling ervaren door het delen van onze verhalen, kunnen we de BLM-movement helpen hun verhaal te vertellen. Waar wij hebben geleerd stil te zijn, kunnen we onze witte familieleden vragen pas op de plaats te nemen, zodat ze echt kunnen luisteren. En dan vooral om voorbij de heftige emoties aan de oppervlakte te gaan, maar juist door te vragen naar het onderliggende verhaal. En dat hoeft niet door dat allemaal groots van de daken te schreeuwen. Dat begint dichtbij. Bij onze kinderen, onze families, onze buren, onze collega’s, onze vrienden.
In het derde seizoen van I.N.D.O. gingen we op bezoek bij andere culturen, bekijk hier het gesprek tussen de Indische Tenny en de Surinaamse Caitlyn.
Helen
Nu de wereld, of in ieder geval onze kleine versie daarvan in Nederland, weer langzaam in beweging komt, wordt er gepraat over het nieuwe normaal. Maar deze moet meer zijn dan de oude normaal plus anderhalve meter afstand. Laten we elkaar vanaf nu geven wat wij zelf nodig hebben, waar we zelf naar verlangen. In plaats van alleen maar te nemen. Laten we elkaar zien, erkennen, laten we elkaar de ruimte geven om te helen.
