Christie Haalboom is ex-bestuurslid van de Stichting Herdenking 15 augustus 1945 Regio Rotterdam. De komende weken volgen er drie blogs van haar hand op Meer dan Babi Pangang waarin ze haar persoonlijke zoektocht naar haar Indische achtergrond beschrijft, zich afvraagt welke rol de Indische Nederlander in kan nemen in het actuele gesprek over racisme en vooruit kijkt naar de toekomst van deze herdenking.
Haar naam
Met bloedrode verf (zie bovenstaande foto) heeft de Indonesische kunstenaar FX Harsono grafstenen van massagraven ‘overgetrokken’. Doordat de namen diep in de graven zijn gegraveerd, zijn deze wit gebleven. De zaal in het Bozar museum in Brussel met deze grote doeken maken gelijk indruk op me. Letters hebben me altijd gefascineerd, daarom ben ik misschien grafisch ontwerper geworden, maar nu blijf ik om een hele andere reden staan. Aan de grond genageld. Ik zie haar naam. Haar Chinese naam. Giok Ho.
Het is raar. Ik heb altijd geweten dat mijn Indische oma Anna een Chinese naam had. Ik heb ook altijd geweten dat haar vader, burgemeester van de Chinese wijk in Banjarmasin, hoofdstad van Kalimantan, na de oorlog alles kwijtraakte.
Tóch heb ik me, uitgezonderd van de menukaart van het Chinees-Indisch restaurant in Ugchelen, nooit verdiept in de Chinese cultuur.
Ik heb mezelf nooit geassocieerd met Chinezen. Ik ben Indisch. Ik heb jarenlang gewerkt aan het herontdekken van mijn Indische identiteit. En hier in dit museum besef ik me: I’ve only just scratched the surface….
Het Indisch Zwijgen doorbreken
Mijn missie om het Indisch Zwijgen van mijn grootouders woord en beeld te geven leek met het maken van de televisieserie I.N.D.O. (samen met de Indische regisseur Tenny Tenzer) en het schrijven van ‘Vergeten’ Vergeten Verhalen volbracht. Voor de locale docuserie, die ik produceerde voor OPEN Rotterdam, koppelde ik onder andere eerste en derde generatie Indische Nederlanders aan jonge Indo’s, zodat ze eindelijk het gesprek met elkaar aan konden gaan. Heel bijzonder om te zien dat er vragen gesteld konden worden die ik mijn eigen grootouders niet meer kon vragen. Het boek ‘Vergeten’ Vergeten Verhalen (klik link om te bestellen) is een addendum bij Vergeten Verhalen, een uitgave van Museum ’40-’45-nu geschreven door Johan van der Hoeven. Er misten verhalen van de Rotterdammers die in Indië de oorlog meemaakten. En zo kwam ik over de vloer bij Indische Rotterdammers, die hun meest persoonlijke oorlogsherinneringen met me deelden. Een zeer intens proces, het maken van dit boekje. Maar ik besef nu dat er nog zoveel hoofdstukken onbesproken zijn.
Naïef
Voor mijn gevoel was het trauma, dat ook mijn generatie Indo’s nog steeds lijkt te achtervolgen, ontstaan door de oorlog en de gedwongen migratie erna. Hoe naïef. Dat trauma heeft natuurlijk een ongekende gelaagdheid die gevormd is door de eeuwen heen. Eeuwen waarin kolonialisme normaal was. Het trauma dat mijn oma heeft ervaren als Chinees-Indische is gestapeld op een heftige geschiedenis waar ik nog helemaal geen weet van heb. Een geschiedenis waarvan het sentiment met het overtrekken van deze massagraven duidelijk wordt.
Maar hoe was het voor haar? Om Chinese te zijn in Nederlands-Indië? Ik weet het eigenlijk niet. Heeft ze zich anders gevoeld, net zoals ik me anders voelde dan de rest toen ik jong was? Werd zij als anders gezien, net zoals ik, en misschien zelfs gepest net als ik? Ogenschijnlijk onschuldige pesterijtjes die me toch getekend hebben voor het leven.
Was migreren naar Nederland naast de zoveelste traumatische ervaring voor mijn oma, tegelijkertijd haar redding?
Kijkend naar de felrode kunstwerken, waarin ik meerdere keren de naam van mijn oma spot, vraag ik me dat af. De Chinese en de Indische cultuur komen niet alleen samen op een menukaart. Die culturen zijn al eeuwenlang met elkaar verweven. En niet altijd op een manier waarop de smaken elkaar versterken. Integendeel.
Rassenconflicten
In de 18e eeuw vluchtten veel Chinezen voor de armoede in hun eigen land naar Nederlands-Indië om te werken op de plantages van de VOC. Eerder nog, omstreeks de 15e eeuw, trokken veel Peranakan-Chinezen naar de Indische Archipel. Na de onafhankelijkheidsverklaring van Indonesië, moesten naast de Nederlanders ook deze Chinezen het ontgelden. Ze werden slachtoffer van extreem geweld. Veel van de authentieke eigenaren van de Chinese eethuizen hier zijn Indische Chinezen die in de jaren ’70 vanwege de rassenconflicten in Indonesië naar Nederland zijn gekomen. In de keuken wordt geen Chinees maar Maleis gesproken, leerde ik tijdens het produceren van I.N.D.O. van Alex Cheung. Heeft mijn oma geweten hoe heftig het was voor de mensen uit haar jeugd in haar vaderland? De nieuwsvoorzieningen waren destijds niet hetzelfde als nu en daarnaast heb ik mijn oma nog nooit de krant zien lezen.
Opnieuw inkleuren
Ik kan het haar niet meer vragen, maar ik weet eerlijk gezegd niet of het me gelukt was erover te beginnen als ze nog wel geleefd had. Ik had totaal geen innige band met haar. Maar hoe meer ik nu lees, leer en ervaar over die tijd, hoe dichter ik bij haar kom. Bij mezelf kom. Hoe meer begrip er ontstaat. Wat bijzonder dat kunst dat kan doen. Wat mooi dat ik jou nu mee mag nemen in mijn verhaal, dit kleine stukje in een heel groot verhaal, waarvan ik zoveel nog niet weet. Er is niet één Indisch verhaal. Die geschiedenis is enorm kleurrijk en gevarieerd, net zoals wijzelf. Van blond, naar rood, naar bruin en zwart haar. En ik nodig je uit om jouw stukje verhaal aan het mijne toe te voegen. Het is allemaal niet zo zwart-wit als het lijkt, of zoals het ons geleerd is. Laten we samen ons verleden opnieuw inkleuren.
