Stéphanie Teekens-Smith (39) schreef en illustreerde het kinderboek Mama, waarom zijn wij Indo’s? en komt nu met een gelijknamige podcast. In tien afleveringen gaat ze dieper in op thema’s uit het boek, zoals het postkoloniale leven in Indonesië, de bootreis en contractpensions in Nederland.
Wat kunnen we van de podcast verwachten?
De podcast is vooral een uitdieping van de thema’s die voorbijkomen in het boek. In het boek legde ik de reis vast van de eerste generatie Indo’s die naar Nederland kwamen, waaronder mijn vader. In tien afleveringen ga ik in op thema’s zoals de periode na de oorlog, plantages, njai en pasar malams. Iedere aflevering duurt minstens twintig minuten en begint met een stuk voorlezen uit het boek. Mijn oom, muzikant en singer-songwriter Ron ‘Parelvet’ Smith, kiest of speelt voor elke aflevering een passend liedje en geeft daar uitleg bij. Hij is de laatste tijd veel bezig met zijn Indische identiteit.
Wat is jouw familiegeschiedenis?
Mijn opa was in de Tweede Wereldoorlog krijgsgevangene en werkte aan de Birmaspoorlijn. Hij heeft het erg zwaar gehad tijdens de oorlog. Mijn oma was buitenkamper. Ze werkte in een ziekenhuis en vond onderdak bij vrienden. Ze had weinig eten en geld. In brieven uit die periode lees je het leed vooral tussen de regels door.
De moeder van mijn oma was een njai. Zij werd weggestuurd toen mijn overgrootvader met een Nederlandse vrouw ging trouwen. Mijn oma heeft haar moeder nooit teruggezien. Ze wisten niet van elkaar dat ze allebei in Nederland terecht zijn gekomen. Na de oorlog is mijn oma met haar stiefmoeder en broers naar Nederland gegaan, maar bleef met mijn opa in Indonesië corresponderen. Zo zijn ze met de handschoen getrouwd. Uiteindelijk ging mijn oma terug en kregen ze kinderen in Indonesië.
Mijn vader is Indisch en kwam op zijn achtste naar Nederland. Dat was in 1958. Het gezin werd opgevangen in contractpensions, ze hadden geldzorgen, en moesten zich aanpassen. Mijn opa kon geen werk vinden omdat zijn diploma’s niets waard bleken. Uiteindelijk werd hij leraar.
Tekst gaat verder onder de foto
Wat heb je zelf vroeger meegekregen van je Indische identiteit?
Ik associeerde Indisch zijn vooral met veel familiebezoekjes, lekker eten en muziek maken. Mijn vader vertelde wel eens over apen in de achtertuin in Indonesië. Verder wist ik echt niets. Op de basisschool hield ik een spreekbeurt over Indonesië, maar ik kende niet eens het verschil met Nederlands-Indië.
Pas toen ik zelf moeder werd, begon ik me echt te verdiepen in de geschiedenis.
Wat vertelden je grootouders over hun leven in Indonesië?
Ik heb mijn oma nooit gekend. Mijn opa heeft mij slechts één keer iets verteld over het kamp. Hij vertelde dat hij toen zelf drie stipjes tatoeëerde op zijn hand. Wat dat precies betekent, kan ik nog steeds niet met zekerheid zeggen. Mijn opa was niet heel benaderbaar en ik praatte sowieso niet veel met hem. Ik was twintig toen hij overleed. Op die leeftijd had ik niet de kennis over of interesse voor mijn familiegeschiedenis die ik nu wel heb.
Is je familie ooit terug geweest naar Indonesië?
Mijn vader is nooit teruggegaan. Hij zegt dat hij er geen behoefte aan heeft en dat hij niets meer met het land heeft. Zijn ouderlijk huis staat er nog wel. Ik weet zeker dat als hij dat zou zien, het hem heus wat zou doen. Mijn oom en tante zijn wel terug naar Indonesië gegaan en hebben ook een tour gedaan langs hun ouderlijk huis en de plantage. Ik zou zelf wel willen gaan met mijn gezin als mijn kinderen wat ouder zijn.
Hoe vind jij het om met de kennis van nu te kijken naar je eigen familiegeschiedenis?
De laatste aflevering van de podcast ga ik terugblikken op de geschiedenis met alles wat we nu weten. Ik vind het vooral bizar dat er bijna niet over vroeger werd gesproken toen mijn grootouders nog leefden. Ik snap het natuurlijk wel, hun kinderen voelden aan dat het gevoelig lag. Mijn tante heeft een familiearchief met foto’s en brieven. Ze heeft ook mijn opa gevraagd om zijn levensgeschiedenis op te schrijven. Dat leverde maar anderhalf A4’tje op. Dan vraag je jezelf af: hoe kan dat? Hij beschreef ook maar heel kort en op een afstandelijke manier de kampen.
Wat wil je zelf doorgeven aan je kinderen over hun familiegeschiedenis?
Ik vind het belangrijkste dat ze een basis hebben van de geschiedenis zelf. Voor mijn eigen kinderen is dat een manier om hun opa beter te leren kennen en te snappen waar ze vandaan komen.
Indisch zijn zit ook in hun bloed. Daar mogen ze trots op zijn.
Wat voor reacties heb je tot nu toe gehad op de podcast?
Ik krijg berichtjes waarin mensen zeggen dat ze de podcast zo informatief vinden, dat is natuurlijk heel leuk om te horen. Het gedeelte van het kinderboek vinden ze grappig. Mijn zwager luistert het voorgelezen stukje samen met zijn dochter en luistert zelf de verdieping verder. Dat kan natuurlijk ook.
Iedere maandag verschijnt op Spotify een nieuwe aflevering van de podcast Mama, waarom zijn wij Indo’s?
