Vilan van de Loo is onderzoekster en schrijfster. Haar interesse gaat uit naar het oude koloniale Indië. Daar schrijft ze bij voorkeur haar boeken over. Ze is ook initiatiefnemer van ‘De Indische Schrijfschool’. Zij is vaste columnist bij ons en elke week verschijnt er een nieuwe column van haar hand.
Eigenlijk zocht ik naar iets anders, toen ik bleef hangen in een artikel over kinderen van Indische verlofgangers. In september 1932 publiceerde de Haagse Courant een foto. Daaronder stond: ‘In de residentie is een school opgericht voor kinderen van Indische verlofgangers, met een leerplan, dat aansluit bij de scholen in Indië. De eerste les.’ Verder was er geen informatie.
Ik bleef naar de foto kijken en erover nadenken. Indische verlofgangers. Verlofgangers uit Indië. Nogal een verschil. De foto gaf een opening: goed kijken, dat ene jongetje links vooraan, zou hij Indisch zijn?
Verlofgangers uit de Oost kwamen vaak naar Nederland met wantrouwen. Ze vreesden opgelicht te worden, want ja: in de ogen van de gemiddelde Hollander hadden ze heel wat geld te verteren, en dan was een rekening vaker hoger dan gerechtvaardigd was. Geen wonder dat de verlofgangers elkaar opzochten in verenigingen. Goed voor onderling advies, voor steun, voor de gezelligheid en natuurlijk om te vergaderen.
Begin 1932 berichtte de kranten over de Algemeene Vergadering der Vereeniging van Indische Verlofgangers, eind december gehouden in de Haagse Pulchri Studio. Er werd onder meer gesproken over het instellen van een federatie van Nederlandsch-Indische Verenigingen, zoals de Nederlandsch-Indische Postbond en de Nederlandsch-Indische Spoorbond. Ook werd vergaderd over de eventuele aansluiting bij het Verbond van Koloniale Vereenigingen.
Het koloniale verenigingsleven was enorm in die tijd.
Ik kom steeds nieuwe clubs tegen in de kranten. Hopelijk zijn ook daarvan archieven. Stelt u zich eens voor, dat iemand van uw familie in het bestuur zat, en u vindt notulen terug: dat is een schat aan informatie. Mensen met een mening, die zich vrij voelen te spreken over Indië en Nederland.
De foto bleef bij me hangen, ook omdat ik het probleem van de school voor kinderen vaker tegenkwam. Al kreeg Indië steeds betere scholen, het idee bleef toch bestaan dat in Nederland naar school gaan beter was. Kinderen die geen familie hadden, kwamen terecht in een pension. Een soort contractpension, maar dan alleen voor kinderen. Dan weet u het wel.
Het is verwarrend en belangrijk tegelijk in de Indische geschiedenis: wie is wat, en wanneer, en wie zegt het. Indisch is Nederlands, maar niet Hollands. Indische kinderen kunnen in 1932 Indisch zijn, maar het hoeft niet. Indisch in de bubbel van verlofgangers in Den Haag is vooral uit Indië komend, maar wie Indisch was, viel op, zoals het jongetje op de foto, en voelde het, dat ook.
