Vilan van de Loo is onderzoekster en schrijfster. Haar interesse gaat uit naar het oude koloniale Indië. Daar schrijft ze bij voorkeur haar boeken over. Ze is ook initiatiefnemer van ‘De Indische Schrijfschool’. Zij is vaste columnist bij ons en elke week verschijnt er een nieuwe column van haar hand.
Nauwelijks was het eerste boek van het dekolonisatie-onderzoek uit, of de reacties kwamen er. De minister-president bood excuses aan, maar zei erbij dat er geen nieuwe financiële regelingen kwamen. Zo is de Nederlandse cultuur: altijd op de centen. Verder vond de een het zus en de ander zo, wat voorspeld was. Wat ik niet had verwacht, was de ongewoon scherpe reactie van het Nederlandse Veteraneninstituut, dat in een lange reactie onder meer zei:
“Ronduit verdrietig zijn wij over het hoofdstuk over de rol die Indiëveteranen vanaf 1950 in het publieke debat over extreem geweld hebben gespeeld. Samengevat komt het er in dit hoofdstuk met de suggestieve titel ‘Een kwaad geweten’ op neer dat Indiëveteranen collectief worden weggezet als een rechts-reactionaire groep, met meer zelfbeklag dan zelfverwijt, die het verlies van Indië de politiek in de schoenen schuift (zogenaamde dolkstootlegende), die in meerderheid uitgesproken afwijzend op de onthullingen van Hueting in 1969 reageerde en die er door intimidatie en bedreigingen decennialang in slaagde om het publieke debat over extreem geweld tegen te houden. Het NLVi herkent de Indiëveteranen absoluut niet in dit ongenuanceerde en generaliserende beeld. Het leest als een persiflage.”
Au, moeten de onderzoekers hebben gedacht. Dat hoopte ik. Maar ik ben optimist. Dat optimisme werd al een paar dagen na de persconferentie onderuit gehaald, toen onderzoeksleider Frank van Vree het woord “oorlogsmisdaden” gebruikte- en dat dit woord eigenlijk ook in het slotrapport had gemoeten, volgens de NOS-website: “We hadden denk ik moeten zeggen: extreem geweld inclusief oorlogsmisdaden”.
Toe maar, dacht ik, maak het erger dan het al is. Erger als in: nóg sterker moreel oordelend over het verleden dat nu als enige waarheid moet gelden. Je hebt dus: de waarheid van toen. En je hebt: de waarheid van nu, dat zijn onze normen en waarden die inmiddels zijn verschoven. Daarbij komt: de waarheid van de een is niet de waarheid van de ander. Inderdaad, zie er maar eens uit te komen.
Twitter is nu een modderpoel van hele en halve waarheden.
Dat eruit komen gaat alleen met beleid, en met tijd, vermoed ik. Met willen luisteren naar degenen die het anders hebben ervaren en anders ervaren. Een woord als ‘oorlogsmisdaden’ in het gesprek gooien, terwijl dat net begonnen is, helpt niet. Nu zitten we in de fase waarin het emotie op emotie is, en daar moet een mens eerst door, voordat er iets als een afgewogen mening kan ontstaan.
Wat een toestand. Had dat allemaal niet anders gekund? Wat behoedzamer?