Chee-Han (40) en haar man Reza Kartosen-Wong (49) schreven het kinderboek Gebakken rijst met van alles en nog wat. Ze groeiden zelf op met stereotyperende personages en willen juiste Aziatische representatie voor de volgende generatie. Daarom hebben ze samen Bongkar met Wongkar opgericht, een bedrijf dat zich richt op het doorbreken van het witte medialandschap. Eerder schreven ze het boek Waar is mijn noedelsoep?
Waar gaat Gebakken rijst met van alles en nog wat over?
Er is een kookwedstrijd op school. Na dagenlang twijfelen, weet Yuna eindelijk wat ze gaat maken: gebakken rijst met van alles en nog wat. Bij haar thuis is alleen geen rijstkorrel te vinden. Yuna roept daarom de hulp in van haar vrienden Louise, Omar en Simone.
Waar komt de inspiratie vandaan voor dit verhaal?
Toen ik zwanger was van mijn oudste zoon Sam-Ming waren we op zoek naar verhalen waar hij zichzelf in kon herkennen. Die waren er helaas niet. Toen dachten Reza en ik: we moeten het zelf gaan schrijven. Zo schreven we in 2019 ons eerste kinderboek, Waar is mijn noedelsoep? Ons tweede boek Gebakken rijst met van alles en nog wat is een soort vervolg op ons eerste boek, maar dan met een meisje in de hoofdrol. Uiteraard staat eten weer centraal in het verhaal.
Hebben jullie bewust gekozen voor eten als laagdrempelige manier van verbinden?
Dat eten zo’n belangrijke rol speelt in de boeken is meer dan logisch. Eten verbindt mensen en culturen. De Aziatische cultuur en eten gaan hand in hand. Aziatische mensen kunnen urenlang praten over eten, en eten is voor iedereen een goede gespreksopener.
Yuna, de hoofdpersoon, is Ghanees-Maleisisch. Hoe zie je dat terug in het boek?
Mensen met een Aziatische en zwarte achtergrond – blasians – komen veel voor, maar daar hoor je bijna nooit wat over. De illustrator heeft subtiel kleine dingen verwerkt die verbonden zijn met Yuna’s culturele identiteit. Je ziet bijvoorbeeld op de achtergrond de Twin Towers in Kuala Lumpur en The Black Star Gate op de Independence Square in Accra, Ghana. Ook zie een kussen met kente, een Ghanese print.
Tekst gaat verder onder de foto
Dit bericht op Instagram bekijken
Jullie oudste zoon Sam-Ming is nu niet de hoofdpersoon zoals in het vorige boek, maar heeft wel een bijrol. Vanwaar deze keuze?
We wilden ons eerste kinderboek graag voor hem schrijven. In veel kinderboeken – en media in het algemeen – zie je dat mannen en jongens een prominente rol hebben. Je ziet veel minder vrouwen of meisjes. En als ze er zijn, hebben ze vaak een ondergeschikte of stereotyperende rol. Daarom wilden we in het tweede boek graag een meisje in de hoofdrol.
Zijn de personages op echte mensen gebaseerd?
Als we een dochter hadden gekregen zouden we haar Yuna hebben genoemd. Reza en ik zijn verzot op die naam. Simone is gebaseerd op Simone Weimans, de nieuwslezeres van NOS. Zowel in de boeken als in het echt is Louise het beste vriendinnetje van Sam-Ming. Meester Khalid is vernoemd naar een meester op de buitenschoolse opvang van Sam-Ming. Omar is een fictief personage.
Wat hoop je dat kinderen leren van het verhaal?
We willen kinderen aansporen om te proeven en verschillende keukens te ontdekken. Pas als je proeft, weet je of je iets lekker vindt. Daarnaast willen we de verscheidenheid van allerlei soorten achtergronden normaliseren. Je ziet bijvoorbeeld een jongen die een gehoorapparaat draagt, iemand in een rolstoel, en een kindje met twee moeders.
We willen een afspiegeling van de samenleving laten zien, het alledaagse leven. Daarin komen deze mensen ook voor en we willen uitdragen dat een verhaal niet alleen daar om hoeft te draaien.
Wat vinden je kinderen van het boek?
Sam-Ming (7) en Indra (3) hebben ons echt geïnspireerd en geholpen bij dit boek. Ze zijn vanaf het begin van het proces betrokken met de schetsen, het ontwerp en het verhaal. Ze vinden het boek heel leuk, maar willen het niet elke dag lezen.
Tekst gaat verder onder de foto
Wat voor reacties hebben jullie op het boek gehad?
We hebben heel veel positieve reacties gehad, en niet alleen van mensen met een Aziatische achtergrond. Dat is echt te gek: dan weet je dat het iedereen aanspreekt.
Hoe belangrijk is representatie in kinderboeken?
Jezelf herkennen is heel belangrijk voor de ontwikkeling van een kind. Bijna alles wat we om ons heen zien wordt gemaakt vanuit een wit perspectief. In onze mediaconsumptie moet iedereen zichzelf kunnen herkennen en rolmodellen kunnen vinden. Zodat je kind denkt, dat kan ik ook worden. Dat geldt zowel voor witte als voor niet-witte kinderen.
Iedereen heeft namelijk spiegels nodig voor zijn eigen ontwikkeling, maar ook ramen, zodat ze zich beter kunnen inleven in de ander.
Hoe was Aziatische representatie in kinderboeken toen jullie zelf opgroeiden?
Er waren weinig Aziatische personages toen wij opgroeiden, en als ze er waren ging het altijd om een stereotyperende bijrol. Er bestonden bijvoorbeeld boekjes met een Aziatisch personage die was afgebeeld met een drakenpakje aan, of met eetstokjes in de haren. Zo werden telkens de stereotype gedachten herhaald en bevestigd. De nadruk werd regelmatig gelegd op het ‘anders zijn’. Op die manier kan dat aan uitsluiting, stigmatisering en vooroordelen bijdragen. We hebben de boeken geschreven die we zelf als kind hadden willen lezen.
Wat voor kinderboeken lezen jullie je kinderen voor?
Wij lezen allerlei soorten kinderboeken voor: van Dikkie Dik tot Roald Dahl. We lezen het liefst boeken voor die over diversiteit en inclusie hebben nagedacht. Dit vinden we erg belangrijk, omdat het Nederlandse kinderboekenlandschap nog lang niet divers genoeg is. Reza en ik hebben samen met ROSE stories Ogen die schitteren in de hoekjes uitgegeven. Dat is de Nederlandse vertaling van de Amerikaanse bestseller Eyes that kiss in the corners. Dat boek is zo belangrijk voor kinderen met een Oost-Aziatische afkomst: het normaliseert onze ogen en laat zien dat alle ogen verschillen en dat dat oké is. Het boek Suiker in melk gaat over immigratie. We zijn ook fan van het boek De binnenkant van mij van bell hooks, met als boodschap dat je huidskleur slechts een onderdeel is van je verhaal. Het boek Het lammetje dat een varken is maakt gender bespreekbaar voor kinderen.
Wat is jullie missie met Bongkar met Wongkar?
Met ons bedrijf willen we het witte medialandschap doorbreken. Bongkar betekent omverwerpen in het Indonesisch, en Wongkar is een speling op onze achternamen. Ik ben filmeditor en Reza is docent Media en Cultuur aan de Universiteit van Amsterdam. Bongkar met Wongkar komt voort uit onze eigen ervaring en expertise. Nu schrijven we boeken en geven we advies, en in de toekomst willen we ons ook bezighouden met film en theater. We willen dat onze kinderen opgroeien in een inclusieve samenleving waarin ze de rolmodellen hebben die wij vroeger nooit hebben gehad.
Gebakken rijst met van alles en nog wat is uitgegeven door ROSE stories en is te koop voor € 14,95
De foto van Reza & Chee-Han is gemaakt door Jani Yu
