Marcel van Doorn is vrijgevestigd therapeut, expert in psychotraumatologie en gespecialiseerd in interculturele opstellingen. Elke maand deelt hij zijn in de praktijk opgedane kennis en ervaringen in een column. Deze keer schrijft hij over de nationale herdenking, minderheden en dekolonisatie.
De Nationale Herdenking op 5 mei heeft zijn wortels in een koloniaal narratief. Aanvankelijk was het een particulier initiatief, een jaar later, in 1987, werd er een comité uit het christelijk verzet voor ingesteld. Diverse militaire herdenkingen worden daarbij samengevoegd. Het is een Europees, koloniaal herdenken waarbij en passant de slachtoffers in de voormalige kolonie Nederlands-Indië in één regel worden genoemd. Later wordt dit wat uitgebreider, en worden alle burgerslachtoffers en gesneuvelde militairen in vredesoperaties genoemd. Hierbij worden alle burgerslachtoffers en militairen aan Duitse, Japanse én Indonesische zijde, de Marokkaanse eenheid in Zeeland en de zwarte militairen in Limburg, uitgesloten, zonder het met woorden te zeggen. Alle minderheden moeten hun plek bevechten om gezien, erkend en benoemd te worden.
Pauw
De parade van de macht komt op als een pauw met een tooi van veren die nu nog meegesleept wordt. De heersende macht, de militaire macht, de politieke macht, de uitvoerende macht, de lagere machten, de paladijnen en de uitverkorenen van geringe komaf vormen een perfecte weerspiegeling van koloniale macht. Aangekomen bij het nationale monument spreidt de pauw zijn veren en toont hij zijn macht. Slechts in die volgorde, die koloniale orde, wordt er herdacht.
Werkelijke verzoening zal plaatsvinden als de slachtoffers en daders samenkomen om hun deel van die verantwoordelijkheid op zich te nemen. Dan, en dan alleen, kan de balans hersteld worden en ontstaat er rust.
Het zit er weer op: het is volbracht dit jaar. Twee minuten zijn we stil geweest nadat we de klokken hebben geluid en mensen tot stilte hebben gemaand. De angst voor de schreeuw is nog nooit zo groot geweest…
Vluchtelingen
Honger zoals er in kampen was, Duitse kampen, Jappenkampen, Engelse kampen, die in voormalig Joegoslavië, die honger kennen wij niet of nauwelijks in ons ontwikkelde, vervuilde kikkerlandje. Op dit moment is het in de kampen van Syrische, Koerdische, Afghaanse en Soedanese vluchtelingen ook slecht gesteld. Het aantal mensen dat gedwongen is gevlucht is de afgelopen tien jaar verdubbeld. Wereldwijd zijn er op dit precieze moment 110 miljoen vluchtelingen. Vooral de conflicten in Oekraïne, Afghanistan en Soedan dragen bij aan die stijging.
We kijken recht voor ons uit of staren devoot naar de punten van onze schoenen. In twee minuten stilte verwerken we eindeloos losse gedachten die opkomen en weer verdwijnen. Voor elke gedachte één dode bedenk ik mij, terwijl ik dit schrijf.
Illusie
Welke illusie streven we na als we tegelijkertijd mensen blijven uitsluiten op basis van een onderbuikgevoel, kleur, gender, afkomst, of wat dan ook? We zijn politiek correct als we maar meedoen aan die illusie van beschaafdheid in een klimaat dat zich alleen maar verhardt.
Welk verhaal willen we eigenlijk vertellen? De herdenking van 4 mei is omgeslagen, waarbij we een herinnering, een schuldgevoel, levend moeten houden van de pogroms en de Holocaust van de Joden. En wat zien wij nu gebeuren door de handelingen van de zionisten zelf? Zij projecteren het kolonialisme én de Holocaust op hun eigen broers en zussen in Palestina. Dat is hun illusie, hun trauma.
De Nederlandse illusie is dat de financiële belangen van enkele individuen, families of ondernemingen boven de gewone mens worden geplaatst, zoals gedaan werd ten tijde van de koloniale overheersing. Nederland wenst niets te leren: de bestuurders, maar ook het volk niet. Het volk laat zich nog steeds zoet houden met een zuurstok of kaneelstok in de vorm van consumptieartikelen, vooral goedkoop en veel geproduceerd in landen waar men het minder nauw neemt met kinder- en slavenarbeid. De hele economie draait op het verlangen naar bijzonder zijn en boven de ander verheven, zonder dat we die woorden willen gebruiken. Maar dat is precies wat er gebeurt. Het individualisme is de huidige eucharistieviering en het ideaalbeeld is nog steeds een wit slank gespierd lichaam, de tempel, dat eindeloos blijft bestaan daar we de dood niet meer erkennen als onderdeel van het leven. Welk een trauma.
Zenuwachtig geschuifel van de zolen van leren schoenen op het plaveisel, een kuchje uit rijen verderop, gehijg van een door astma geplaagde aanwezige, zijn geluiden die nu abnormaal en uitvergroot hoorbaar zijn in een menigte van voornamelijk zwart en grijs getinte kleding. Een meisje van misschien net 11 jaar is eigenlijk het enige lichtpuntje met haar niet te temmen bos roodoranje haren die woest mee dansen op haar ongedurigheid.
Postkoloniaal
Met alle prachtige boeken die in de laatste jaren zijn gepubliceerd over de koloniale geschiedenis staan we midden in de bewustwording van de herschrijving van de Indische geschiedenis. De recente annulering van de Tong Tong Fair past uitstekend in het plaatje van de veranderingen die gaande zijn. De tijd van ’tempo doeloe’ is definitief voorbij. De derde en vierde generatie Indo’s willen zich anders uitdrukken en bewegen in een sterk polariserend, extravert en postkoloniaal veld. De wereld is groter en tegelijk ook vele malen kleiner geworden door alle technieken die we nu tot onze beschikking hebben. De ruim 300 jaar aan koloniale tijd zal herschreven worden door voortschrijdend inzicht en verteld worden in muziek, dans en theater. Een tendens die feitelijk al gaande is maar groter mag worden. Ruim een zesde van de Nederlandse bevolking heeft Indische roots, dat is bijna 3 miljoen mensen.
Verantwoordelijkheid
Nederland zal als natie daarvoor de verantwoordelijkheid moeten nemen. Niet die flauwe inhoudsloze excuses van politici die nog maar net hun eigen broek kunnen ophouden of hun afkomst loochenen. De balans zal moeten worden hersteld. Het herdenken van alle slachtoffers betekent dat er geen enkele uitsluiting plaats mag vinden. Er is geen plek meer voor hypocrisie waar politici zo prat op gaan. Het herdenken gaat over goed en fout. De heersende macht bepaalt welke minderheid goed of fout is: dat is de koloniale macht ten top.
Het zit er weer op, het is volbracht dit jaar. We zijn twee minuten stil geweest terwijl onder zacht gemompel een verdwaalde actievoerder werd afgevoerd. Precies zoals onze democratie afgevoerd wordt als een decoratiestuk van een slechte operette met vals zingende zangeressen en zangers met falsetstemmen.
Het gezucht als de muziek hoorbaar wordt klinkt als het einde van de pauze in een grote fabriek die wij de Nederlandse staat noemen.
Uitsluiten
In het koloniseren stond de Nederlandse staat niet alleen. Schijnbaar is het een menselijke aard om anderen te willen overheersen, hetzij voor de grondstoffen, hetzij voor de macht, of gewoon voor allebei. Echter, in het proces van dekolonisatie zou de onze staat nu een voortrekkersrol kunnen nemen. Ogenschijnlijk doet zij dit door grote onderzoeken uit te laten voeren, tegelijkertijd verbindt zij er geen werkelijke consequenties aan vast. Het blijft daardoor dat de meeste aandacht uit blijft gaan naar de heersende macht die de minderheid altijd wegzet als schreeuwers, verstoorders van de koloniale orde. Het is om die reden dat de burgemeester van Amsterdam alle zichtbare pro-Palestina uitingen verboden heeft. Het is de ander letterlijk wegzetten.
Het uitsluiten is de grootste straf die de mens kan verzinnen en daarmee blijft het superioriteitsgevoel intact. De illusie blijft bestaan.
