Kai Yin Or is diversiteitsexpert en daarnaast columniste bij Meer Dan Babi Pangang. Ze is geboren in Maastricht, haar ouders komen uit Hong Kong en ze is woonachtig in Jakarta. Deze keer schrijft ze over de betekenis van de os, ofwel de waterbuffel.
Vorige maand, op 12 februari is het Jaar van de Os ingegaan. De Chinese dierenriem bestaat uit twaalf dieren en elk jaar staat een ander dier centraal, dit jaar dus de Os. De Os wordt door de Chinezen geroemd voor zijn kracht, positieve energie en doorzettingsvermogen. Hopelijk worden deze kwaliteiten komend jaar beloond met betere vooruitzichten dan vorig jaar (dat was Jaar van de Rat – die binnen de Chinese dierenriem ook bekend staat om ziekte en tegenslag). De Os, of eigenlijk de waterbuffel, is voor Indonesiërs ook een belangrijk dier. Elk eiland, elke cultuur hecht andere waarde aan de os. Onderstaand twee van de meest bekende betekenissen van de waterbuffel op het eiland Sumatra en Sulawesi.
Sumatra – Minangkabau
In West-Sumatra ligt de streek Minangkabau. ‘Minang’ betekent overwinning en ‘Kabau’ is een waterbuffel in het Indonesisch. De mythe gaat dat in het verleden de West-Sumatranen in oorlog waren met de Javanen, die een veel sterker leger hadden. Om de strijd te winnen, bedachten de West-Sumatranen een list: een gevecht tussen twee waterbuffels. De Javanen kozen voor het sterkste stier dat ze hadden, de West-Sumatranen kozen voor een kalfje. Ze lieten het kalfje een paar dagen geen melk drinken en ze hingen kleine mesjes aan de hoorntjes van het kalfje. Toen de strijd begon, rende het uitgehongerde kalfje op de volwassen waterbuffel af en ging op zoek naar melk. Doordat hij rondom de buik van de volwassen buffel flink aan het zoeken was, reet hij met de scherpe mesjes aan z’n hoorntjes de buik van de volwassen stier open en stierf de volwassen waterbuffel snel aan zijn verwondingen.
Zo wonnen de Minangkabauers de strijd van de Javanen en noemden ze zichzelf de overwinnaars met/dankzij waterbuffels en de streek Minangkabau.
Sulawesi – Toraja
In de streek Toraja is het gebruikelijk en statusverhogend voor mensen om voor hun huizen hoorns van buffels op elkaar te zetten. Waterbuffels worden namelijk geofferd bij begrafenissen en hoe meer een familie kan permitteren bij een ritueel, hoe hoger de status die familie heeft. Waterbuffels zijn sterk en zullen de ziel van de overledene naar het hiernamaals brengen, dat is wat de families hopen voor hun overledene familielid. Soms worden er bij begrafenisceremoniën wel meer dan twintig buffels geofferd. Vroeger werden de waterbuffels ook wel gebruikt om rijstvelden om te ploegen, nu worden de rijstvelden met machines omgeploegd en staan de waterbuffels vaak op het veld te grazen. Ze worden nu gehouden omdat ze veel waard zijn (sommige soorten kosten wel een paar duizend euro per stuk) en omdat er altijd wel vraag is naar waterbuffels vanwege de ceremonieën.
Verwantschap tussen de mythen?
Tijdens onze reis door Sulawesi zagen we ook vaak het beeldje van een jongen op een waterbuffel. Ik herken het van een bekend Chinees verhaal. Men denkt dat deze verschillende verhalen zich hebben verspreid door migratie en zeevaart. Onze gids vertelt ons dat mensen van zowel West-Sumatra als Toraja oorspronkelijk uit eenzelfde regio komen. Met grote schepen zijn ze op de eilanden Sumatra en Sulawesi aangekomen (de huizen in Toraja zijn naar de vorm van een schip gebouwd). Door de zeevaart zijn verhalen en culturen verder verspreid, tot wel Cambodja en Vietnam.
Dit verklaart wellicht de gelijkenissen die je terugziet in beelden en verhalen in verschillende Aziatische regio’s.
Ik ben geen expert in deze geschiedenis en migratiestromen, maar ik vind het wel fascinerend om dit soort verwantschappen en links te observeren. Mythen en verhalen spelen een grote rol in Aziatische culturen, vooral rondom feestdagen. Vaak worden ze van generatie op generatie doorverteld. Onze ouders vertelden ons ook regelmatig verhalen toen we jonger waren. Vaak elk jaar net weer even wat anders, omdat deze verhalen vooral mondeling worden overgebracht. Deze verhalen hebben voor mij nog steeds een mythische, nostalgische aantrekkingskracht, vooral nu ik ook steeds meer andere Aziatische verhalen om me heen hoor en lees. Met steeds meer andere invloeden en raakvlakken om me heen, vraag ik me af welke verhalen – in welke vorm/versie/oorsprong – in de toekomst worden verteld.
