Al bijna dertig jaar geeft Stichting Gastdocenten Tweede Wereldoorlog Zuidoost-Azië gastlessen op scholen. Door middel van persoonlijke verhalen wil de Stichting onderdrukking, uitsluiting, racisme en discriminatie bespreekbaar maken. Een interview met de nieuwe voorzitter Gerda Razoux Schultz.
Om de verhalen over de oorlogsperiode in Nederlands-Indië en daarna niet te vergeten en te kunnen herdenken vertellen sinds 1988 gastdocenten op scholen over ervaringen tijdens die periode Tweede Wereldoorlog in het voormalige Nederlands-Indië. De gastdocenten vertelden daarbij over hun eigen persoonlijke ervaringen: hun familieverhaal. Daar bleek al snel belangstelling voor te bestaan. In 1993 heeft een groep van gastdocenten zich verenigd in een landelijk opererende stichting. Inmiddels hebben al enkele kinderen en zelfs kleinkinderen het stokje van enkele van de eerste gastdocenten overgenomen.
Wat is jullie missie?
“De missie van de Stichting Gastdocenten Zuidoost-Azië is om het onderwijs over de tweede wereldoorlog en haar gevolgen in het voormalig Nederlands-Indië te verdiepen en te verlevendigen door persoonlijke verhalen en ervaringen te delen met de huidige jongere generatie. Onze visie is dat wij als vrijwilligersinstelling een bijdrage kunnen leveren aan een vreedzamer en veiliger samenleving in Nederland.”
Door de persoonlijke ervaringen en deskundigheid van onze gastdocenten kunnen we onderwerpen als onderdrukking, uitsluiting, racisme en discriminatie bespreekbaar maken met concrete voorbeelden uit de eigen familiegeschiedenis.
Hoe zien jullie de toekomst nu de groep eerste generatie steeds kleiner wordt?
“De stichting ziet graag dat de gastlessen over dit deel van de geschiedenis ook over langere termijn gegeven blijven worden. Daar kunnen de kinderen en kleinkinderen van de getroffenen een rol blijven spelen. Nu al zijn er een aantal gastdocenten die niet hun eigen verhaal, maar die van hun ouders of grootouders vertellen. En er staat een legertje aspirant docenten klaar die allen tot de naoorlogse generatie behoren. Wij hopen dat deze groep het in de toekomst kan overnemen als de eerste generatie teveel op leeftijd is gekomen. We gaan ons dus veel meer richten op de tweede generatie en zelfs op de derde generatie. Zo is onze jeugdambassadeur de negentienjarige spoken word artiest Amara van der Elst, die afgelopen vier mei een indrukwekkende voordracht hield. Wij zijn er heel trots op dat zij zich aan ons wil verbinden. Ook zij is met het Indische verleden van haar voorouders bezig en de impact hiervan op haar.”
Welke periode beslaat jullie verhaal eigenlijk?
“De stichting heeft tot doelstelling het geven van voorlichting aan jongere generaties vanaf 1941 tot en met de Indonesische onafhankelijkheidsstrijd en de gevolgen daarvan. Waaronder de Japanse aanvallen, bezetting, internerings- en werkkampen. En na de capitulatie van Japan de daarop volgende gewelddadige Bersiap-periode en de Indonesische onafhankelijkheidsstrijd. Tenslotte de vlucht of repatriëring van honderdduizenden Nederlanders, Indische Nederlanders, KNIL-strijders en andere groepen naar Nederland die in het nieuwe land niet meer welkom en niet meer veilig waren. De moeizame inpassing van de Indische wereld in de Nederlandse naoorlogse samenleving bracht zowel onbegrip als discriminatie met zich mee, maar uiteindelijk ook kansen om een nieuw leven in vrijheid op te bouwen. Dit loopt als een rode draad door het verhaal.
Daarnaast moeten we er ons van bewust zijn dat de getroffen groepen van de Japanse bezetting en de Indonesische vrijheidsstrijd zeer divers zijn.
“En dat alle persoonlijke verhalen die daarmee verband houden welkom zijn. Denk bijvoorbeeld aan buitenkampers, troostmeisjes, KNIL-soldaten, uitgezonden militairen (vrijwilligers en dienstplichtigen) vanuit Nederland, belanda hitam, Peranakan Chinezen, ‘Nederlands’ Nieuw Guinea, Indische kinderen van Japanse soldaten, de Papoea’s, spijtoptanten en alle gerepatrieerden die in Nederland onder belabberde omstandigheden zijn opgevangen.”
Voor wie zijn de gastlessen?
“We richten ons op groepen zeven en acht van het basisonderwijs en het middelbaar onderwijs. Nieuw is de mogelijkheid om een gastlezing aan te vragen voor hoger onderwijs, bijvoorbeeld PABO, psychologie of geschiedenis studenten. Maar ook voor instellingen, verenigingen, tentoonstellingen, workshops, themabijeenkomsten of hulpinstanties met een relatie tot deze geschiedenis.”
