Op 11 augustus a.s. komt Bersama Magazine uit, een eenmalig magazine over de Tweede Wereldoorlog in de Oost. Dit blad laat de impact van de oorlog op verschillende groepen in voormalig Nederlands-Indië zien: Indisch, Nederlands, Moluks, Chinees en Indonesisch. Hoofdredacteur San Fu Maltha (hoofdredacteur Pindah Magazine en medevoorzitter Omroep Bersama): “132 pagina’s met persoonlijke verhalen, interviews, achtergrondverhalen en analyses. Het geeft een broodnodig inzicht in wat er gebeurde met miljoenen landgenoten in de Oost.” Op 15 augustus wordt jaarlijks het einde van de Tweede Wereldoorlog in voormalig Nederlands-Indië herdacht.
De oorlog in Azië begon al jaren voor de invasie van Nederlands-Indië. Historicus Victor Laurentius schrijft over de twee Chinees-Japanse oorlogen: “In 1895 verwierf Japan Formosa – het latere Taiwan – en de Penghu-eilanden. In Zuid-Mantsjoerije werd een Japanse basis gevestigd. Na deze overwinning op China werd Japan internationaal tot de grootmachten gerekend. Na een reeks incidenten brak in juli 1937 de Tweede Chinees-Japanse oorlog uit, wat gezien kan worden als het begin van de oorlog in Azië en zelfs als het begin van de Tweede Wereldoorlog. Van de beloftes over het bevrijden van een Aziatisch broedervolk bleef al snel weinig overeind. Zo leidde de verovering van Nanking in december 1937 tot een bloedbad met circa 300.000 doden. Begin 1941 heerste Japan over het grootste deel van China.”
Interviews
Schrijver Alfred Birney (1951) vertelt over het echte verhaal achter De tolk van Java en zijn Chinees-Indische vader: “Via een leraar raakte hij betrokken bij een verzetsgroepje dat zich het Vernielingskorps noemde en sabotage pleegde tegen de Japanners. Als Indo-Chinees liep hij niet zo in de gaten dankzij zijn oudste broer die een Chinees speldje en een pendafteran voor hem had geregeld bij de burgerlijke stand der Chinezen.”
In dit magazine zijn verder interviews te lezen met acteur en regisseur Alexander Wolff en schrijver Gustaaf Peek, oud-minister Jet Bussemaker, oud-commandant der strijdkrachten Dick Berlijn jr., Louise Doorman – de kleindochter van schout-bij-nacht Karel Doorman, en filmproducent Klaas de Jong.
Overleven
Lees over honger en overleven binnen én buiten het kamp: “De jonge jaren van Rebecca Ong (1942) zijn getekend door angst. Vader Ong Tjhay Bo had een hotel in Pamekasan toen de Japanners op Madoera landden. Door de verhalen over de Japanse misdaden tegen Chinezen in Nanking stuurde hij zijn hoogzwangere vrouw met vijf jongens naar Wlingi, Oost-Java. Dochter Rebecca werd onderweg geboren op een tikar (matje) op de grond in een bamboehuisje.”
Behalve de angst had de oorlog ook andere gevolgen voor mensen van Chinese afkomst: “Chinese Indonesiërs moesten proberen samen te werken met nieuwe beheerders in hun geboorteland, waar ze zelfs na generaties nog steeds gezien werden als ‘vreemdelingen’. Financieel waren het zware jaren voor de Chinezen. Veel van hun ondernemingen werden in beslag genomen”, schrijft Linawati Sidarto. De verhouding tussen Chinese Indonesiërs en andere bevolkingsgroepen veranderde blijvend door de Japanse bezetting.
Tekst gaat verder onder de foto.
Verschillende perspectieven
Bersama Magazine gaat over de twee dodenspoorwegen Birma en Pakan Baroe. Historica Aiko Kurasawa schrijft over Indonesische dwangarbeiders, romoesja’s: “Ze ontvingen geen of weinig salaris, kregen amper te eten, werden afgeranseld en ver van huis tewerkgesteld.” Ook andere Indonesiërs leden zwaar onder de bezetting. Hoewel zij de Japanners eerst over het algemeen binnenhaalden als bevrijders, werden zij later als nieuwe bezetters gezien. De ingestorte economie, rijstrantsoenen en mislukte rijstoogst zorgden voor bijna 2,5 miljoen doden aan honger en ziekten op Java en Madoera.
Molukkers moesten hun loyaliteit aan Nederland vaak bekopen met de dood, legt historicus Ron Habiboe uit. Bovendien worden negen vergeten Molukse helden en een verzetsgroep op Nieuw-Guinea uitgelicht.
Columns
Bersama Magazine bevat columns van onder andere mediapersoonlijkheid Bibi Breijman, journalist Tonny van der Mee, kunstenaar Ben Manusama en Paul Pattynama & Janneke Roos van Stichting Dialoog Nederland-Japan-Indonesië.
Portretten
Mei Li Vos (1970) is vicefractievoorzitter voor PvdA-GroenLinks in de Eerste Kamer. Ze vertelt over haar Chinees-Indische grootvader: “Mijn grootvader weigerde in oorlogstijd te buigen voor de Japanners. Hij was heel gelovig en heeft aan Nederlanders die in het kamp zaten geestelijke bijstand verleend. Hij is toen opgepakt en bijna doodgemarteld.”
Ook Simon Tahamata, Frédérique Spigt, Dewi Reijs, Onno Sinke en Nelley Wambrauw vertellen over de erfenis van de oorlog. Daarnaast worden Chris Soumokil, Willem Nijholt, Wim Kan, Corry Vonk, Liesbeth List, Soeharto en Soetan Sjahrir geportretteerd.
Soekarno
Indonesische historicus Bonnie Triyana (gastcurator tentoonstelling Revolusi Rijksmuseum) schrijft over hoe Soekarno’s rol in de oorlog gezien zou moeten worden. Ook historicus Victor Laurentius geeft zijn visie hierop.
Voelbaar
De gevolgen van de oorlog zijn nog altijd voelbaar. Drie generaties vertellen over transgenerationeel trauma. Uitkeringen die bedoeld zijn voor oorlogsslachtoffers – AOR, Wubo en Wuv – bereiken te weinig mensen. De achterstallige soldij van KNIL-militairen en ambtenaren is nog altijd een pijnlijk onderwerp. Journalist Frank Vermeulen (NRC) doorbreekt het Indisch zwijgen door in gesprek te gaan met de laatste ooggetuigen van de voormalige kolonie.
Verkrijgbaar
Bersama Magazine kost €7,45 en is vanaf 11 augustus verkrijgbaar via boekhandels, kiosken, supermarkten en op alle evenementen van Pasar Malam Istimewa. Daarnaast is het online te bestellen via www.bersamamagazine.nl. Het magazine wordt op 7 augustus tussen 12:00 en 12:30 gepresenteerd op de (gratis) Pasar Malam Istimewa in Dordrecht. Bij de presentatie zal Sophia Löwe voor het eerst live haar lied Later zijn we weer samen ten gehore brengen. Dit project is een initiatief van Stichting Coolvalley en is tot stand gekomen met subsidie van het ministerie van VWS. Meer informatie over Bersama Magazine komt op de website en Facebookpagina.
